Sot në orën 11.00, në Biblotekën Kombëtare, studiuesja italiane Lucia Nadin, Phd
in Italianistica, mbajti një ligjëratë me temën "L'editoria veneziana al tempo di Aldo
Manuzio e l'attività di Bernardino Vitali, editore di Marin Barleti”.
Kjo ligjëratë shkencore u organizua nga Istituto Italiano di Cultura në bashkëpunim
me Bibliotekën Kombëtare të Tiranës, në
kuadrin e javës së XIV të gjuhës
italiane në botë, që sivjet i kushtohet temës "Scrivere la nuova
Europa: editoria italiana, autori e lettori nell’era digitale" (Të
shkruash në Evropën e re: editoria italiane, autorët, lexuesit në epokën dixhitale).
Lucia Nadin, “Qytetare nderi” e Shkodrës qysh nga 2010, është shumë e njohur në Shqipëri për ndihmesat e saj në fushën e lidhjeve dhe të raporteve historike ndërmjet Republikës së Venedikut dhe Shqipërisë.
Vepra më e re e
botuar nga autorja është, "Venezia
e Albania, una storia di incontri e secolari legami" (Venezia, 2014), në
të cilën ajo ka bërë edhe disa zbulime interesante me karaker historik dhe
sidomos filologjik, të cilat edhe i përmblodhi në ligjeratën e saj sa
interesante, aq edhe të ilustruar me fotografi e faksimile prej botimeve e
dokumenteve të shfrytëzuzra prej saj.
Mbasi kishte zbuluar Statuti di Scutari (Statutet e Shkodrës) më 1995 në fondin e dorëshkrimeve
të bibliotekës së Museo Correr di
Venezia, Lucia Nadin ka përgatitur botimin kritik dhe i ka rikthyer Shqipërisë një
faqe themelore të historisë së saj. Kështu, ajo i është përkushtuar rindërtimit
të dukurisë së emigracionit shqiptar në Venecie, në periudhën midis Katërqindës e Pesëqindës, dha
ka studiuar pastaj traditën ikonografike
të Skënderbegut në varkat e doxhëve në
Venecie. Si fryt i leximit të kujdesshëm
të çelësave shqiptarë në ciklin e afreskeve të Paolo Veronese-s në kishën e San Sebastiano-s
në Venecie është artikulli "La
chiesa di San Sebastiano a Venezia, Paolo Veronese, le implicazioni albanesi:
una storia tutta da riscrivere"(Kisha e Shën Sebastianit në Venecie, Paolo
Veronezi, ndërlikimet shqiptare: një histori për t’u rishkaruar) botuar në revistën "Ateneo Veneto",
CC, terza serie 12/II, 2013,pp.9-70.
Në ligjëratën e saj Lucia Nadin, në mënyrë të thukët e të qartë, shoqëruar edhe me fotografi e faksimile, paraqiti kuadrin e shtypit në Venecie, kryeqyteti evropian i librit midis Katërqindës e Pesëqindës, duke u ndalur në figurën e Aldo Manuzio-s, si dhe në veprimtarinë e Bernardino Vitalit, venecian me origjinë shqiptare, botuesi i veprës së Marin Barletit.
Në mbyllje të
konferencës, fola edhe unë, shpreha disa vlerësime për autoren në përgjithësi
dhe për ligjëratën e sotme të saj, si dhe një shqiptim të shkurtër për
televizionin A1-Report, ku theksova sa vion:
Zonja Lucia Nadin është figurë e dalluar si dashamirëse
e shqiptarëve, mike dhe ndihmëtare e palodhur e të gjithë albanologëve:
historianë, gjuhëtarë, kulturologë etj., që ajo i ka njohur qysh nga viti 1995,
kur ishte punonjëse e Institutit të Kulturës Italiane në Tiranë. Por, përtej veprimtarisë së saj në atë
funksion, profesoresha Nadin është e mirënjohur
kryesisht si hulumtuese e
zellshme e vlerave, dëshmive dhe dokumentacionit historik të marrëdhënieve e
lidhjeve të hershme miqësore, tregtare e politke të shqiptarëve me Italinë dhe italianët,
duke u pykëzuar sidomos në lidhjet shumë interesante të Venecies e venecianëve
me Shqipërinë e shqiptarët. Peridha historike, së cilës zonja Nadin i ka
kushtuar vite të tëra kërkimi e gjurmimi në dokumentacionin që ruhet në biblotekat
dhe arkivat e pasur të Venecies, i përket periudhës mesjetare, me kah të
theksuar sidomos në shek.XV dhe XVI, kohë kur edhe marrëdhëniet me editoritë
dhe ndërmarrjet botuese të brigjeve të këndejme të Adriatikut, sidomos të
Shkodrës e trevave të Shqipërisë veriperëndimore kanë qenë dukshëm të dendura
dhe në Venecie, sikundër e dëshmoi bindshëm edhe ligjërata magjistrale zonjës
Nadin, janë botuar libra themelorë të historisë shqiptare, si p.sh. Historia e Skënderbeut e Marin Barletit
dhe, në lëmin e histrorisë së shkrimit të shqipes, botimi i “Mesharit” të Gjon
Buzukut, pikërisht në Venecie në vitin
1555.
Prof.Lucia Nadin është autore botimesh me vlerë, të
cilat janë fryte të një pune shumëvjeçare e të mundishme, që vetëm ata që janë
marrë me hulumtime e kërkime arkivore e filolgjike mund ta kuptojnë e ta vlerësojnë
sa shumë kohë i është dashur asaj për t’ua dalë në krye punëve të tilla. Përmendim,
ndër të tjera, “Migrazioni e
integrazione. Il caso degli albanesi a Venezia (1479-1552)” Bulzoni Editore, Roma 2008, pp.241. Autorja ka
zgjedhur si datë të fillimit të librit
të saj vitin 1479, që shënon rënien
e qytetit të Shkodrës nën pushtimin otoman mbas një qëndrimi në rrethim prej
rreth dy vitesh. Shkodra nën zotërimin venecian, prej 1396 deri më 1479, ishte një pikë-çelës për tregtinë veneciane, e lidhur me det nga një rrjet
lumor dhe një qendër e kryqëzimit të trafiqeve të Ballkanit.
Libri tjetër me rëndësi i zonjës Nadin është “Statuti
di Scutari della prima metà del secolo XIV con le addizioni fino al 1469”.
Ligjërata si ajo e
mbajtur sot nga prof.Lucia Nadin janë të
mirëpritura dhe sjellin edhe surpriza të këndshme, sikundër është edhe surpriza
e jashtëzakonshme e Shqipërisë veneciane
(= emigracioni Italian në Venecie), që
prof.Nadin e ilustroi edhe me nofkën albanesoti me të cilin i që i quanin emigrantët e ardhur nga
Shqipëria e Veriut; po edhe duke
përmendur emra venecianësh të njohur të kohës, si Paola Kamsa venecian, por me origjinë nga Shkodra. Me interes për mua si gjuhëtar ishin edhe sa shprehu
profesoresha në disa pjesë të ligjëratës, kur foli edhe për shqyrtimin
e librit të Buzukut nga pikëpamja editoriale dhe tipografike dhe veçmas lidhur
me disa pika dhe hipoteza interesante rreth mundësisë që
“Meshari “ i Gjon Buzukut të ketë qenë botuar pikërisht nga njëra prej
editorive të lidhura ngushtë me emigracionin shqiptar dhe, sipas gjasësh, nga
ndonjë venecian me zanafillë shqiptare. Po ashtu, një nga prurjet interesante të
kësaj ligjërate ishte edhe sa shprehu zonja Nadin për librin e Marin
Barletit Historia e Skënderbeut. Së
pari, lidhur me datën e botimit, për të cilën Nadini ngulmon se do të jetë viti
1510, jo m parë siç mendohet dhe, së dyti, se në ilustrimet e librave të
tipografisë ku është botuar libri : ”Aty na jepen edhe pamjet e Shkodrës e të
Shën Gjergjit, si shenjtori mbrojtës i Shkodrës, me pamje të kështjellës dhe të
liqenit në këmbët e saj”.
Në mbyllje, më duket e pëlqyeshme të citojmë sa
shprehu ambasadori Italian, Massimo Gaiani, i cili tha se “librat e zonjës Nadin, që i kam lexuar me kujdes, më
kanë ndihmuar të kuptoj më mirë vlerat dhe botën shqiptare”.
Prof.dr.Gjovalin
Shkurtaj
Akademik i asociuar
Tiranë, 24.10.2014
No comments:
Post a Comment