Kliko ket per te lexuar kte artikull ne SOT
Studiuesi kërkon që gjuhës mos t’i vihen diga penguese në lëvrimin e saj
“Gjuha shqipe gjendet e rrezikuar nga përdorimi vend e pa vend i fjalëve të huaja, si dhe shpesh herë nga përdorimi i gabuar i saj, si ligjërim i shkruar apo i folur”, kështu u shpreh studiuesi Behar Gjoka. I njohur në fushën e studimit letrar, ai tregon se në këtë aspekt jemi më tepër në pasojë, si rezultat i ndërprerjes së kapilarëve të sistemit të gjuhës shqipe, që detyrimisht
herë pas here duhet të përfshijë në përdorim të gjitha prurjet e varianteve dhe dialekteve. Për debatin që ka lindur së fundmi mes gjuhëtarëve shqiptarë sa i takon shqipes standarde, studiuesi Behar Gjoka tregon se kur bëhet një debat secila palë ka të drejtë të shprehë idenë, mendimin dhe arritjen, gjithnjë sipas asaj që ai mendon. “Të debatosh do të thotë të prekësh procesin, e në gjuhe procesi është i hapur, pra ka vend për trajtime dhe shqyrtime, ka vend për të parë hapësirat e munguara, siç është lënia jashtë rrjedhave të verifikimit të dëgjimit të shkruar dhe të folur në të gjithë hapësirat shqipfolëse. Mungesa e pasurisë gjuhësore të variantit të gegnishtes dhe arbërishtes, është një çështje të cilës duhet t'i qasemi, por jo vetëm gjuhëtarët, por edhe studiuesit dhe shkrimtarët”, tregon Behar Gjoka studiues. Ndërkohë që i pyetur mbi refuzimin e pjesëmarrjes së disa albanologëve kosovarë në konferencën e datës 15 dhjetor në Tiranë ai u përgjigj: “Druaj se mosbesimi politik ka zënë vend edhe në hapësirat e tjera të jetës së qenies, në ligjëratat për shkencat apo letërsinë, si dhe një problem që gjithnjë e më shumë, na shpërfaqen njerëz që i dinë të gjitha, dhe i japin drejtim çdo debati, madje duke realizuar një mungesë të debatit shkencor”. Sipas studiuesit Behar Gjoka, gjuha shqipe në fakt përfaqëson një sistem, ku sipas mendimit të tij bën pjesë gjuha e njësuar, por edhe variantet, pra gegnishtaj dhe arbërishtja dhe çdo formë tjetër e ligjërimit të shkruar apo të folur. “Më shumë se sa çështja flamurësh dhe flamurtarësh, kalash dhe kështjellarësh, gjuha shqipe është një proces i hapur ndaj të gjitha prurjeve, sidomos të ligjërimit letrar, pra të atij procesi real të rrugëve të pasurimit të gjuhës. Gjuhës nuk i duhen vënë diga pengues të lëvrimit të saj, sepse ajo shkon drejt një artificializmi të pagjasshëm, së paku po të marrësh në konsideratë mbijetesën e shqipes nëpër kaq shekuj, por edhe nivelin shprehës se ku ka mbërritur”, tregon studiuesi.
-Sipas jush, cilat janë sot problemet e gjuhës shqipe?
Gjuha shqipe gjendet e rrezikuar nga përdorimi vend e pa vend i fjalëve të huaja, si dhe shpesh herë nga përdorimi i gabuar i saj, si ligjërim i shkruar apo i folur. Natyrisht këtu jemi më tepër në pasojë, si rezultat i ndërprerjes së kapilarëve të sistemit të gjuhës shqipe, që detyrimisht herë pas here duhet të përfshijë në përdorim të gjitha prurjet e varianteve dhe dialekteve.
-E ndërkohë, pse kanë lindur kaq shumë debate mes gjuhëtarëve shqiptarë dhe kosovarë, për shqipen standarde?
Kur bëhet një debat secila palë ka të drejtë të shprehë idenë, mendimin dhe arritjen, gjithnjë sipas asaj që ai mendon. Të debatosh do të thotë të prekësh procesin, e në gjuhe procesi është i hapur, pra ka vend për trajtime dhe shqyrtime, ka vend për të parë hapësirat e munguara, siç është lënia jashtë rrjedhave të verifikimit të dëgjimit të shkruar dhe të folur në të gjithë hapësirat shqipfolëse. Mungesa e pasurisë gjuhësore të variantit të gegnishtes dhe arbërishtes, është një çështje të cilës duhet t'i qasemi, por jo vetëm gjuhëtarët, por edhe studiuesit dhe shkrimtarët.
-Çfarë duhet të bëjnë strukturat shtetërore për të mbrojtur gjuhën shqipe?
Strukturat shtetërore duhet që të krijojnë hapësirat e nevojshme, që gjuha shqipe, kjo pasuri që na vjen nga shekujt, të ruhet dhe pasurohet, por në rastin e gjuhës shqipe, çdo ndërhyrje në këtë proces duhet të marrë në konsideratë faktin që gjuha shqipe flitet deh shkruhet edhe jashtë kufijve shtetërorë, pra së pari duhet hartuar një strategji kombëtare, e pastaj në zbërthim të asaj edhe shteti, i këndej kufirit mundet që marrë për sipër diçka.
-Si e komentoni refuzimin që disa albanologë kosovarë i kanë bërë konferencës shkencore të 15 dhjetorit, që do të zhvillohet në Tiranë?
Në fakt një pjesë e tyre jo vetëm e refuzuan, por bën gjithçka që ta denigronin dhe pa u zhvilluar ende. Druaj se mosbesimi politik ka zënë vend edhe në hapësirat e tjera të jetës së qenies, në ligjëratat për shkencat apo letërsinë, si dhe një problem që gjithnjë e më shumë, na shpërfaqen njerëz që i dinë të gjitha, dhe i japin drejtim çdo debati, madje duke realizuar një mungesë të debatit shkencor.
-Sipas jush, duhet ruajtur shqipja standarde apo duhet të përshtatet me zhvillimin e kohës?
Gjuha shqipe, në fakt përfaqëson një sistem, ku sipas mendimit tim bën pjesë gjuha e njësuar, por edhe variantet, pra gegnishtaj dhe arbërishtja dhe çdo formë tjetër e ligjërimit të shkruar apo të folur, pra më shumë se sa çështja flamurësh dhe flamurtarësh, kalash dhe kështjellarësh, gjuha shqipe është një proces i hapur ndaj të gjitha prurjeve, sidomos të ligjërimit letrar, pra të atij procesi real të rrugëve të pasurimit të gjuhës. Gjuhës nuk i duhen vënë diga pengues të lëvrimit të saj, sepse ajo shkon drejt një artificializmi të pagjasshëm, së paku po të marrësh në konsideratë mbijetesën e shqipes nëpër kaq shekuj, por edhe nivelin shprehës se ku ka mbërritur.
Reagime: Gjuhëtarët shqiptarë mbi debatin
Ali Aliu: Shqipja standarde nuk duhet prekur
“Debatet për mua shpeshherë përplasen më shumë për ambicie dhe për ide të ndryshme të gjuhëtarëve, por unë e theksoj që standardi nuk duhet prekur”, u shpreh studiuesi dhe akademiku Ali Aliu. Akademiku dhe studiuesi tregon se nuk duhet të ngrihen në debate, pasi tashmë është një problem i zgjidhur prej kohësh. “Ne kemi gjuhën standarde dhe nuk duhet prekur, që duhet të ushqehet dhe të plotësohet dhe pasurohet, si çdo gjuhë në të gjitha gjuhët e zhvilluara fjalorët ribotohen çdo 2-3 vjet dhe plotësohen me fjalë të reja, por që standardi mbetet i tillë”, pohon akademiku Ali Aliu. Më tej i pyetur mbi ata albanologë kosovarë që nuk pranojnë të marrin pjesë në konferencën e albanologjisë që pritet të zhvillohet në Tiranë me 15 dhjetor akademiku u përgjigj se: “Janë probleme të gjuhëtarëve dhe nuk duhet ngritur në nivel konfliktesh, pasi nuk ka asnjë arsye”.
Emil Lafe: Shqipja standarde nuk duhet parë si krijesë të ideologjisë komuniste
“Unë e shoh të drejtë qëndrimin e gjuhëtarëve të Institutit Albanologjik në Prishtinë lidhur me konferencën e 15 dhjetorit në Tiranë”, u shpreh akademiku prof. Emil Lafe. Në debatin që po trajtohet në gazetën “SOT”gjuhëtarë dhe studiues të ndryshëm flasin mbi problemin që po has sot shqipja standarde, por ndërkohë që ka dhe një përplasje mes albanologëve kosovarë dhe atyre të Tiranës. Për të gjitha këto akademiku prof. Emil Lafe shprehet se debatet janë gjithnjë gjë e mirë, kur zhvillohen me kritere shkencore akademike për të ndriçuar më mirë një çështje, për të gjetur një zgjidhje, ndërsa shton se për fat të keq, në rastin e debatit për gjuhën disa janë të prirë ta trajtojnë çështjen si pjesë e luftës për çrrënjosjen e komunizmit, pasi e shohin shqipen standarde si krijesë të ideologjisë komuniste.
Rami Memushaj: Ndërhyrja në gjuhë është tagër i gjuhësorë dhe jo i amatorëve
Profesori i Departamentit të Gjuhës Shqipe në Universitetin e Tiranës tregon se nuk ka modifikime të standardit. “Ndërhyrja në gjuhë është tagër i planifikuesve gjuhësorë dhe jo i amatorëve. Po të shprehemi në mënyrë të figurshme, ata e dinë se “ku pikon çatia”, kështu u shpreh prof. dr. Rami Memushaj profesor në Departamentin e Gjuhës Shqipe pranë Universitetit të Tiranës. Ai flet mbi problemet që kanë lindur për shqipen standarde, duke theksuar se planifikues gjuhësorë janë ata studiues që pjesë të veprimtarisë së tyre kërkimore kanë pasur edhe problemet e normave të gjuhës standarde. Më tej prof.dr. Rami Memushaj tregon se vend për amatorë në këtë punë nuk ka. “Sa u përket termave “ndërhyrje” e “modifikim”, do thënë se janë të papërshtatshëm. Mund të flitet për përmirësim e përsosje të normave të gjuhës standarde, po jo për modifikime. Në gjuhë duhet vepruar me kujdes të madh dhe jo të lëvizim si një “ka në një shitore porcelanesh”, thekson ndër të tjera gjuhëtari Memushaj. Ai tregon se ndryshimet në fushën e fonetikës, morfologjisë e sintaksës vijnë natyrshëm si rrjedhim i studimit të këtyre sistemeve.
Qemal Murati: Kontestimi i vazhdueshëm i standardit sentiment arkaik retrograd
Këshilltari shkencor në Institutin Albanologjik të Prishtinës në Sektorin e Kulturës së Gjuhës Qema Murati reagon për debatin e fundit mbi shqipen standarde. Sipas Muratit studiuesit kosovarë kanë refuzuar pjesëmarrjen në konferencën shqipja në etapën e sotme politika e pasurimit dhe e përmirësimit të standardit, sepse dyshojnë në qëllimet e kësaj konference organizuar nga Qendra e Studimeve Albanologjike në Tiranë. Prof.dr. Qemal Murati tregon se për çështjen e shqipes standarde, nuk ka debate e kundërshti mes gjuhëtarëve të Tiranës dhe atyre të Prishtinës, nuk ka taborë linguistikë kundërshtarë në vijën Tiranë-Prishtinë, por ka debate mes gjuhëtarëve dhe disa të vetëquajturve gjuhëtarë, të cilët kanë dëshirë të hiqen si gjuhëtarë, por që në fakt janë shumë larg në punët e gjuhës e të filologjisë dhe punojnë pa grant për gjuhën shqipe.
No comments:
Post a Comment