Alfred Moisiu - shtetari dinjitar në 85-vjetorin e lindjes

nga Gjovalin Shkurtaj

Fjala e mbajtur në 85-vjetorin e Alfred Moisiut

Autoritete të nderuara,

Zonja dhe zotërinj,

1. Dola këtu, jo vetëm për ta uruar  zotin Moisiu  për  këtë festim të 85-vjetorit të ditëlindjes së tij, jo vetëm për t’i shprehur  lavde të merituara dhe fjalë miradije, -sigurisht edhe këtë do ta bëj dhe ndjehem i nderuar që më jepet rasti ta shpreh vlerësimin tim shumë të lartë për veprimtarinë dhe shkrimtarinë e tij, në një tubim kaq meritor, si ky i sotmi,- por, së pari, dola për ta falënderuar z.Moisiu për  qëndrimin e tij të shpallur e të lëvdueshëm ndaj gjuhës shqipe, për mbrojtjen e gjuhës standarde dhe  anësimin e tij të vyer ndaj  gjuhësisë dhe gjuhëtarëve shqiptarë, pikërisht ashtu si i ka hije një personaliteti të lartë e figure të shquar  të  shtetit dhe kombit shqiptar.

Si Kryetar i Shtetit, për pesë vjet radhazi (2002-2007), z.Alfred Moisiu ka dhënë shembullin më të plotvlershëm të shtetarit dinjitar, i cili në çdo shkrim, fjalim a ligjërim të tij zyrtar ka gjakuar të zbatojë sa më mirë normat e shqipes së shkruar, prandaj, sa herë ka qenë rasti, por sidomos kur shikojmë se sa keq nëpërkëmbet shqipja nga disa zyrtarë të lartë, kam përmendur rolin e zotit Moisiu dhe, madje, kam shkruar shprehimisht në faqet e një kumtese e në një prej librave të mi:

“Ashtu siç është i pashëm dhe i hijshëm, i mbajtur dhe i veshur sikundër i takon statusit zyrtar që ka si President  i  Republikës, ai flet edhe me gjuhë të përpunuar dhe i zbaton në mënyrë shembullore rregullat e drejtshkrimit, jep shembullin e modelin e vlerësimit të kulturës gjuhësore dhe normave të shqipes standarde si shenjë e njësisë  dhe unitetit të kombit tonë”.

Por, zonja dhe zotërinj, ato që do të them më poshtë, tregojnë se zoti Moisiu, e ka dashur, vlerësuar dhe mbrojtur gjuhën shqipe, njësoj si Atdheun e Kombin e vet, jo vetëm kur qe President, por edhe më parë e, në mënyrë të veçantë, gjatë viteve  të ashpra të tranzicionit shqiptar.

Do të citoj me këtë rast disa vlerësime e mendime që lidhen, së pari, me librin e tij “Kosova mes luftës e paqes” (botimet Toena, 2005) dhe me Kujtime, 2, 3, (Botimet Toena, Tiranë, 2012).

Ua kam pohuar disa herë studentëve në universitetet ku jap mësim, e kam thënë edhe dy vjet më parë, po në këtë sallë, kur përuruam vëllimet e tij me kujtime, dhe po lejohem ta ritheksoj edhe sonte në këtë tubim jubilar e solemn, se zoti Alfred Moisiu, edhe në librat (e me librat) e tij që ka botuar, i ka dëshmuar konkretisht dhe katërcipërisht anësimin, vlerësimin dhe lartësimin e gjuhës shqipe. Dhe, si shembull, kam zgjedhur një nga konkluzionet e zotit Moisiu në librin e tij “Kujtime”, ku ai thotë sa vijon:

“Patjetër që gjuha duhet ruajtur, sepse sot, te ne ka një  trend të çuditshëm, sidomos nga politikanët, që përdorin vend e pavend e me shumicë fjalë të huaja, të cilat i kanë sinonimet e tyre në gjuhën tonë dhe këtë gjë e bëjnë më tepër për të treguar diturinë e tyre. Jo vetëm kaq, por kohët e fundit po vihen re disa tendenca për të ndërhyrë në mënyrë brutale në ”Drejtshkrimin e gjuhës shqipe”. Kjo bëhet, gjoja për të shmangur vendimet e marra në vitin 1972 në Kongresin e Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe, duke i quajtur ato vendime si komuniste. Në përfundime të tilla mund të  arrihet vetëm nga presioni që mund të bëjnë politikanë jonormalë në gjykimin se “gjithçka që vjen nga e kaluara duhet ndryshuar”. Zoti e ruajt këtë vend nga budallallëqe të tilla, të cilave iu duhet kundërvënë fuqishëm!” (A.Moisiu, Kujtime, Vëllimi II, f.77)

2. Një nga idetë e vyera dhe shumë të rëndësishme për të sotmen dhe për të ardhshmen e kombit shqiptar është edhe ajo që shpreh zoti Moisiu lidhur me patriotizmin e mediave. Po lejohem të citoj këtu një fragment prej  librit “Kosova mes luftës e paqes”, ku ai e thotë qartë e katërcipërisht e të miradresuar :

“ Shtypi shqiptar  dhe media në përgjithësi duhet ta marrin në dorë seriozisht  punën për rritjen e patriotizmit. Mafton t’i hedhësh një sy shtypit shqiptar gjatë viteve të Luftës së dytë Ballkanike  dhe duket qartë  sa larg janë gazetarët e sotëm nga kolegët  e tyre të asaj kohe. Forcat politike shqiptare, ka ardhur koha të ulin armët kundra njëra-tjetrës dhe të mendojnë më shumë e më seriozisht për Shqipërinë, për të ardhshmen e saj, për rrezikun që po na kanoset.” (A. Moisiu, Kosova mes luftës e paqes, botimet Toena, 2005, f.65)

3. Si përforcim të asaj që shpreha më lart,  po shtoj edhe dy “rrëfenja” që, në këtë rast, janë pikërisht si qershia mbi tortë:

Disa vjet më parë, kur autori merrej me ndjekjen e shtypit të vëllimeve të tij me Kujtime, më ka marrë në telefon nga zyrat e Shtëpisë Botuese “Toena”  për të më pyetur si duhen shkruar shkurtesat e tipit OSBE-së, SHBA-së, UNRRA-s, NBU-së etj., sepse nuk donte të lejojë asnjë rast, sado të vogël, të mospërputhshëm me normat e sotme të standardit.

Kjo “vogëlimë” në dukje, ka rëndësi themelore, të nderuar të pranishëm, sepse tregon madhështinë dhe seriozitetin e një burri shteti, i cili nuk lëshon pe as në dukuri të vogla drejtshkrimore, ndërsa te ne, sikundër nuk kam mënuar ta pohoj e ta kritikoj, për turp të dheut, ka ndodhur që deri në prerjen e  monedhave të shtetit ka pasur gabime drejtshkrimore.

Së mbrami, dhe me këtë do ta mbyll, Presidenti Moisiu, ndjek me shumë shqetësim qëndrimin e pamirë të shoqërisë së sotme ndaj gjuhës, i mbështet gjuhëtarët që e mbrojnë dhe na inkurajon deri për bisedat në TV. Po ju citoj vetëm një prej mesazheve të Tij të kohëve të fundit,  ku ai më shkruante mbas një bisede time në një nga kanalet televizive:

“Ju ndoqa me vëmëndje. Keni kapur një problem vital për gjuhën shqipe, që rrezikohet nga padija dhe politika. Alfred Moisiu”

Dhe për të mos ju lodhur më tej, po pohoj edhe sa vijon:

Vëllimet “Kujtime” të z.Alfred Moisiu lexohen me ëndje, ka jetë e shpirt njeriu, ka elemente të bukura shkrimtarie, ka fakte e citime të dorës së parë e mbresëlënëse, ka onomastikë të pasur sa për të shkruar një studim doktorature rreth saj, sidomos emra dhe shpjegime që të mahnisin, po edhe që nuk i dinim, si p.sh. për toponimi Çuka e Frëngut diku te Qafa e Gjarprit, duke sjellë edhe shpjegimin se “i ka mbetur nga që aty ishin kryer beteja të ashpra midis Ushtrisë  Franceze dhe asaj Austriake gjatë Luftës së Parë Botërore” (Vëll.II, f. 84), ose sa shkruan lidhur me ndonjë intimitet antroponimik, si  p.sh.vënia e emrit të vajzës së tij, Rubenës (f. 24 ); citimet e shumta, të sakta dhe autentike, përzier edhe me elemente të bukura të etnografisë së ligjërimit e të slloganeve të kohës (si.p.sh.”shfaqje të huaja”, “ushtria e popullit ushtar” (f.73) çun Tirane (f.106, kur flet për Spiro Mëhillin), të cilat unë i vlerësoj,  jo pse  janë  të  tilla (=të bukura), por sepse janë të Tijat.

Dihet se shumica e librave të burrave të shtetit, që kanë titullin “Jeta ime” (angl. "My life”) vetëm firmën dhe idenë e kanë të vetën, sepse “mielli” e “brumi” janë nga “autorë në hije”.

Zoti Moisiu na ka vënë përpara vëllimet e tij, të shkruara me dorën e Tij, por mbi të gjitha me dijet e tij të sigurta e të shumta, me profesionalizmin dhe nderin e Tij, me çiltërsinë dhe me zemrën e Tij, prandaj le t’ia urojmë solemnisht 85-vjetorin: u mbledhshim për t’ia festuar edhe 90-vjetorin, edhe 100-vjetorin!

Tiranë, 01. 12. 2014