nga Gjovalin Shkurtaj
Follow @gjshkurtaj
Degjoni emisionin e Radios mbi Skenderbeun
Gjergj Kastrioti pati jehonë të madhe në kohën e vet, jehonë që kurrsesi nuk mund të përligjet me mjetet e komunikimit masiv të kohës, ende të ngathëta e të tilla që çanin kryesisht nëpërmjet letrës së shkruar dhe kumteve të lajmëtarëve gjithsesi të kufizuar në numër. Zulmat e bëmat e tij përhapeshin më fort duke kaluar gojë më gojë, natyrisht edhe duke u stërmadhuar, hiperbolizuar e legjendarizuar aq sa, deri edhe historianë seriozë bashkëkohës të kryetrimit, hera-herës janë rrëmbyer më fort prej legjendares e gojëdhanës, duke mos iu përmbajtur dot arsyes së ftohtë që lypset në shkrimet mirëfilli historike. Dëshmitë e shumta që na kanë mbërritur nga historianë, publicistë dhe udhëpërshkrues evropianë, na bëjnë të ditur se trimëritë e Skënderbeut dhe të luftëtarëve që u printe ai përcilleshin me këngë e valle që në të gjallë. Vetë Marin Barleti, historiani që jetoi dhe, në një farë mase, edhe i përjetoi vetë ngjarjet e lidhura me kryetrimin, duke shërbyer si burimi kryesor referues për studiuesit dhe shkrimtarët e mëpastajmë, na thotë se mbas betejave fitimtare ushtarët shprehnin gëzimin e tyre “me këngë, me shaka e me lojna të ndryshme” .
Qysh
së lashti, popujt e kanë pasur traditë që t’u këndojnë princave e tribunëve të
tyre, porse kjo ka qenë ndoshta më e theksuar ndër popujt e vegjël e me armiq
të mëdhenj si shqiptarët, prandaj gjatë gjithë kohëve kanë fiksuar në këngët
historike çdo akt trimërie e atdhetarie, sepse siç thuhet në anët e Drenicës
(Kosovë) “kënga del prej grykës së pushkës”. Gjergj Kastrioti, si shumë prej
njerëzve të mëdhenj të dalluar në luftërat çlirimtare, u këndua, u lëvdua dhe u
legjendarizua edhe për së gjalli. Kjo ishte në hullinë normale të jetës e të
marrëdhënieve të prijësave me popullin. Vegjëlia kurdoherë u ka dhënë si
shpërblim tribunëve të vet këngë, vlerësime e hiperbolizime të bëmave trimërore
e të pamjes fizike të tyre. Një nga më të bukurat, e zgjedhur prej arsenalit të
krijimeve popullore për heroin tonë lavdimadh, është fiksuar në filmin artistik
“Skënderbeu”, kënduar nga basi i madhërishëm Lukë Kaçaj, ku fjalët e këngës
kanë vlerën e një lapidari:
“Trim
mbi trima ai Gjegj Kastrioti,
Forcë
të madhe që m’i dhënka Zoti,
S’e
djeg flaka, as s’e djeg baroti,
Sa
shumë turq menjëherë ai i përlan,
Dhe
me një të rame malin dysh e çan!”
Dhe
mbyllet me urimin “Kënga jote brez pas brezi u këndoftë!”, si një nga shprehjet
më tipike të etnografisë së të folurit shqiptarisht.
Ajo
çka shpëtoi prej këngëve të tilla, tregimeve dhe aforizmave të Skëndërbeut do
të mblidhej më vonë dhe është botuar nga De Rada në Itali, nga Shtjefën Gjeçovi
, Marin Sirdani etj., pastaj edhe në vëllimet e botuara nga Instituti i Folklorit
(sot Instituti i Kulturës Popullore).
Trimëritë
legjendare të heroit shqiptar, Gjergj Kastriotit, zgjatën njëzet e pesë vjet
dhe ai, siç do të thuhej metaforikisht, qe “parzmore çeliku në gjoks të
Evropës”, ndaj edhe bëmat e fama e tij u bënë objekt tërheqës për studimet
historike si dhe gurrë frymëzimi për vepra të ndryshme letrare e artistike në
mbarë kontinentin tonë. Lavdia e tij qe aq e madhe saqë shkrimet e veprat
kushtuar atij do të zgjasnin pa shterim në rrjedhë të shekujve, duke u rilindur
e rishfaqur heroi ynë sa herë rrymave përparimtare brenda e jashtë vendit u
duhej një figurë-simbol, një hallkë e fortë për t’u mbështur breznitë më të
reja në luftërat patriotike. Kështu, Skënderbeu që përfaqësoi “Motin e madh të
Arbërit” në kujtimet popullore të mërgimtarëve arbëreshë, në penën e dijetarëve
dhe shkrimtarëve evropianë, pastaj edhe arbëreshë e, në kohët më të reja, edhe
shqiptarë, do të ngrihej në shkallën e pavdekshmërisë, duke e njohur atë si
luftëtar të paepur për liri dhe si prijësin që diti të bashkojë shumicën e
krerëve dhe masat e gjera popullore, kryesisht fshatare, në një luftë të
shenjtë dhe heroike për sovranitetin e popullit të vet dhe dinjitetin kombëtar.
Njëkohësisht, studimet historike dhe shkrimtaria evropiane pranuan edhe misionin
e rolin e tij të lartë si mbrojtës të denjë të Ballkanit dhe të qytetërimit
evropian, duke e quajtur “kalorës i lirisë”, “mbrojtës i krishtërimit”, “mundës
i S. Muratit” etj., ndërsa në popull ai do të quhej ”kulshedra e Ballkanit”.
Historianët
janë të një mendjeje dhe e kanë shprehur qartë e pa mëdyshje se Kruja dhe
kështjellat e tjera shqiptare u bënë beden i pakapërcyeshëm për 25 vjet rresht
për osmanët, duke i penguar ata në marshimin e drejtimin e planifikuar drejt
Romës, Vjenës dhe Budapestit. Prandaj, kalorësi anglez Njupor, më 1456 bënte
këtë vlerësim të lartë dhe real për luftën e popullit shqiptar: “Invazioni i
Evropës është i sigurtë, sepse s’ka fuqi tjetër që mund ta bëjë këtë
rezistencë, po të bjerë kështjella arbëreshe” .
Sasia
e madhe e veprave të ndryshme historike, letrare (drama, romane, tregime dhe
poema e vjersha), që shkon në më se katërqind , të shkruara kryesisht në gjuhë
të huaja e nga autorë të huaj, është dëshmi e qartë e interesimit të gjallë që
zgjoi në krejt Evropën figura e ndritur e Gjergj Kastriotit.
Shqyrtimi
historik dhe letrar i aspekteve të ndryshme të figurës dhe bëmave trimërore
atdhetare të Skënderbeut ka bërë të mundur që të kuptohej e të ndriçohej më
thellë madhështia e veprës së heroit dhe e epokës së tij në planin ideor, moral
dhe, veçanërisht, roli i rëndësishëm ndërkombëtar i luftës që bëri populli
shqiptar për 25 vjet rresht nën udhëheqjen dorësigurtë të Gjergj Kastriotit.
Natyrisht, letrarët dhe krijimtaria popullore kanë zhdavaritur edhe shkaqet e gjallërisë
së pavenitshme dhe të tharmit rilindës që ka pasur e vijon të ketë kjo figurë,
ndoshta njëra nga më emblematiket, në mos më emblematikja e krejt Evropës.
“Gjergj Kastrioti i detyroi të gjithë shekujt të flasin për të. Dhe çdo
shekull, çdo epokë ka folur me zërin e saj, ka zbuluar tek ai diçka të re.”
1.Figura e skëndërbeut në
letërsinë botërore
Figura
e Skënderbeut ka tërhequr vëmendjen e historianëve, po edhe të shkrimtarëve.
Një numër shumë i madh autorësh, të epokave dhe rrymave të ndryshme letrare, i
janë qasur kësaj figure duke krijuar një mori veprash të gjinive dhe lloje të
ndryshme letrare.
Krijimet
e para kushtuar Skënderbeut janë dy vjersha në latinisht, prej autorësh
italianë, miq të Marin Barlecit, i cili i vuri këto krijime në krye të veprës
së tij për heroin. Në shek. XVI këto u pasuan nga një varg krijimesh poetike,
nga të cilat më të njohura janë sonetet e poetëve të Rilindjes, si. p.sh. të
francezit Pjer Ronsar (1576) dhe të anglezit E. Spenser (1596), të cilat e
ngrejnë lart heroin, duke e krahasuar me njerëzit e mëdhenj të lashtësisë. Po
ai na shfaqet edhe në prozën artistike të kohës, si në romanin “Tmerri i
turqve” (1548), shkruar nga italiani Antonio Posenti. Kujtimi dhe vlerësimi i
luftërave të Skënderbeut vijuan edhe gjatë shek. XVII, si p.sh. në poemën
“Skënderbeiada”, botuar në Romë më 1623, shkruar nga poetesha Margerita
Sarroki, e cila e paraqet Skënderbeun si hero të vëretë dhe kalorës fisnik. Po
ashtu edhe gjermani Jakob Kokert, në “Këngë mburrëse” (1643) dhe francezi Zhan
Bysier në poemën “Skënderbeu”(1658). Në këtë shekull u shkruan edhe një varg
dramash me protagonist heroin tonë legjendar, prej të cilave mund të përmendim
dramën “Historia e vërtetë e Gjergj Kastriotit Skënderbeut”, shkruar nga
dramaturgu i njohur anglez Kristofor Marlou. Rrugën e tij e ndoqën edhe
dramaturgë të tjerë, të shumtë, nga disa vende të Evropës, si Spanja, Italia,
Franca, Suedia, Polonia, Greqia etj. Përmendim, ndër të tjerë, shkrimtarin e
madh spanjoll Lopes de Vega, i cili shkroi veprën “Princi Skandërbeg”, që
përfshihet në llojin e komedive të tij të famshme. Po në shek. XVII tema e
Skëndërbeut u trajtua edhe në prozë, si p.sh. nga francezi Yrben Shevro
(“Skënderbeu”, 1644) dhe një autor anonim rus nën titullin “Tregime për
Skënderbeun, princin shqiptar”.
Gjithashtu
figura e Skëndërbeut do të trajtohej në shek. XVII edhe në një varg veprash të
rrymës kalorsiake, që u shkonte përshtat kërkesave ideore të qarqeve të larta
shoqërore evropiane. Përmendim, p.sh., veprën “Skënderbeu i madh” (Amsterdam,
1688), shkruar nga një autore anonime, pastaj edhe “Skënderbeu ose aventurat e
princit të Shqipërisë”, botuar në Paris më 1732. Po në këtë kohë botohen edhe
drama për Skëndërbeun, si në Angli “Skënderbeu ose dashuri dhe liri” (1747) nga
Tomas Uinkop, “Skënderbeu” i Uiljam Havardit, “Heroi i krishterë” nga Xhorxh
Lilo.
Kësaj
kohe i përkasin edhe disa drama të shkruara nga disa autorë italianë dhe
francezë, si ”Trimëritë e princit Skënderbe, mundësit të Sulltan Muratit”
(1730) nga Antonio Xamboni, “Skënderbeu princ i Shqipërisë” (1770) nga Mauricio
Gerardini, pastaj “Skënderbeu” (1786) nga Pol Debyjsoni. Me kohë, nga skenat e
teatrove dramatike këto vepra filluan të shfaqeshin edhe nga trupat shëtitëse
angleze e gjermane, gjë që ia shtoi shumë popullaritetin heroit tonë kombëtar.
Një
nga anët më interesante të figurës së Gj.K.Skënderbeut është jetëgjatësia e
famës dhe lavdisë së tij dhe sidomos të rilindurit apo rikthimi i tij në
periudhat më të rëndësishme të lëvizjeve përparimtare të popujve të Evropës dhe
të popullit shqiptar. Ai, si moskush tjetër nga burrat e mëdhenj, si pinjoll i
një visi e populli numerikisht të vogël, por të etur për liri e gati gjithmonë
me jetë kombëtare të trazuar prej pushtimesh të huaja, do të kishte shansin e
rrallë të të rilindurit.
Me
vrullin e lëvizjeve çlirimtare kombëtare që shpërthyen në Evropë në shek. XIX
pati një ringjallje të interesimit për figurën dhe bëmat trimërore të
Skënderbeut. U botuan një varg veprash, si drama “Çlirimi i Greqisë” (1821) e
gjermanit Karl Sondershaun, në qendër të së cilës ishte pikërisht figura e
heroit kombëtar shqiptar, Gj. K. Skënderbeut; drama “Skënderbeu” (1835) shkruar
nga suedezi F. G. Rudbek, “Skënderbeu, poemë heroike” (1824), shkruar nga poeti
romantik gjerman Fridrih fon Nidda etj.
Rreth
një gjysmë shekulli më pas, poeti përparimtar maqedonas Grigor Perliçev shkroi
dramën në vargje “Skënderbeu” (1861), në të cilën heroin tonë e paraqet si
udhëheqës të madh,po edhe të thjeshtë e të shkrirë me popullin. Po ashtu, nga
gjinia e romanit, mund të përmedim veprën e Antonio Xonkadës, pjesëmarrës i
lëvizjes garibaldine, vepër që dallohet për frymën e saj demokratike dhe që e
paraqet heroin tonë si udhëheqës shumë popullor. Po ashtu nuk mund të lëmë pa
përmendur romanet “Kapiteni i jeniçerëve” (1887) të anglezit Xh. Ludllou, “Për
jetën” i shkrimtarit polak Tomas Jazh. Në Francë, gjithashtu, heroi ynë u bë
personazh kryesor i dramave historike të autorit neoklasicist Gijom K. Perlyse
dhe të Rogatien Forresë.
Por
vepra më e qëlluar në letërsinë botërore për Skënderbeun është poema me të
njëjtin titull e Henri Longfellout (1873), e cila është përkthyer edhe në shqip
nga mjeshtri i madh i fjalës shqipe Fan S. Noli.
2.Figura e skëndërbeut në
letërsinë arbëreshe dhe shqiptare
Figura
e Skëndërbeut jo vetëm simbolizoi unitetin kombëtar përballë përçarjes feudale,
krahinore e fetare, por shënoi edhe rrugën e fitores, prandaj Rilindja
Kombëtare Shqiptare iu drejtua figurës së heroit të shek. XV si simbol të
qëndresës së pamposhtur. “Ai qe për rilindasit një shembull i shkëlqyer se si,
duke u mbështeur në bashkimin e pathyeshëm të popullit dhe kryesisht në forcat
e brendshme, mund të hidhej tej skllavëria osmane”.
Me
këtë arsye shpjegohet interesimi dhe vendi i madh që zuri figura e Skënderbeut
në letërsinë e Rilindjes, e cila u frymëzua nga idealet e luftës për çlirim
kombëtar të popullit shqiptar. Ndër autorët e parë që trajtoi tëmën e
Skënderbeut është Jeronim de Rada, poeti romantik arbëresh, në poemat e tij
“Skëndërbeu i pafan”, “Pasqyra e një jete njerëzore” dhe “Gjon Huniadi”, ku
heroi na shfaqet si simbol i Shqipërisë kryengritëse dhe si kreshnik i
pamposhtur dhe udhëheqës i shquar .
Në
pajtim me prirjen e përgjithshme të rilindasve, që shihnin te Skënderbeu edhe aspiratat
demokratike, poeti tjetër arbëresh, Gavril Dara i Riu, në poemën “Kënga e
sprasme e Balës” e paraqet kryetrimin si komandant dhe trim të mençur, sa
autoritar e të rreptë, aq edhe popullor dhe të dashur, kurse poeti strigariot
Zef Serembe, shkruan për Skëndërbeun duke shprehur besimin se në Shqipëri do të
lindnin luftëtarë të denjë për t’i pertëritur traditat dhe shembullin e heroit.
Figura e Skëndërbeut gjeti trajtim edhe në poemën e gjatë “Shpata e Skënderbeut
në Dibër të Poshtme” të Bernard Bilotës.
Këndej
Adriatikut, figurën e heroit tonë të lavdishëm e mishëroi për herë të parë me
nota madhore Naim Frashëri në epopenë “Istori e Skëndërbeut”, e cila do t’i
jepte tonin krejt letërsisë së mëvonshme shqiptare. Skëndërbeu i Naimit është
përsonifikim i shpirtit heroik të popullit dhe shekullit të tij-burim frymëzimi
për heroizëm e therori në luftën e ardhshme për çlirim. Këtë udhë të Naimit, do
ta ndiqnin edhe edhe poetë të tjerë të Rilindjes, si A. Z. Çajupi, N. Mjeda,
Asdreni, R.Siliqi etj. të cilët në krjimet e tyre u përpoqën ta lidhnin
kujtimin e Skëndërbeut me detyrat që shtronte lëvizja për çlirim kombëtar.
Në
vargun e veprave të kësaj rryme duhen përmendur edhe poema “Kënkat e Krujës” e
Kozmo Serembes (në mjediset arbëreshe) dhe dramat e Kolë Mirditës (i njohur me
pseudonimin Helenau) “Vdekja e Skëndërbeut” (1917) dhe “Moisi Golemi” (1917).
Në periudhën 1912-1939 për t’u përmendur është “Historia e Skëndërbeut” e Fan
Nolit, e cila ndonëse është vepër mirëfilli historike, ka edhe cilësinë se është
shkruar me stilin e këndshëm e të ngritur që përshkohet edhe nga vrulle
epiko-heroike dhe herë-herë lirike.
Edhe
pas flakjes së zgjedhës së huaj dhe çlirimit të Shqipërisë, tema e skëndërbeut
do të mbetej aktuale, sepse shembulli i qëndresës së tij të pashembullt i mëson
vazhdimisht popullit shqiptar se si t’u bëjë ballë heroikisht dallgëve të
trysnisë së huaj. Ndërsa në vjershën e shkurtër figura e Skënderbeut u paraqit
kryesisht me mjetet e rrymës romantike, në llojet e gjata ajo gjeti pasqyrim më
realist. Përmendim, p.sh. romanin “Kalorësi i Skëndërbeut”, vepër postume e
Haki Stërmillit (përfunduar në vitin 1950), dramën “Trimi i mirë me shokë
shumë” të Sulejman Pitarkës (19589, “Guri i hekurt dhe mokrat e gurta” (1963),
dramë nga Misto Markaj. Në një varg veprash, kryesisht poema e romane, që u
botuan gjatë vitit jubilar të 500-vjetorit të vdekjes së heroit (1968) dhe më
pas, mund të vlerësohet edhe konceptimi i ri artistik i problemeve të epokës
dhe i figurës së Gj.K.Skënderbeut. Kështu, mund të përmendim poemat “Garda
Krutane” të K. Jakovës, “Shkëmbi që theu dallgët” e Klara Kodrës. Në mënyrë
mjaft të plotë e të realizuar me mjeshtëri na del figura e Skënderbeut te
romani i Gjergj Zhejit “Muret e Krujës”, ku theksohet ideja e heroit se
“besëlidhja është e vetmja shpresë e lirisë së Arbërisë”. Në këtë hulli shkon
edhe romani “Shqipja e kreshtave tona” i Skënder Drinit, ku shohim edhe
përpjekjen e lëvdueshme për ta dhënë figurën e heroit në zhvillim, të gjallë e
njerëzor.
Interesim
dhe mëtime të mbara për trajtimin e figurës së Skëndërbeut ka pasur qysh në
krye të herës edhe në letërsinë shqipe të trojeve shqiptare në
ish-Jugosllavi.Theksojmë se, qysh në shkrimet e Lukë Bogdanit vlerësohet me
krenari se “Skënderbeu shitoi mbretnë” , ndërsa më vonë, Shtjefën Gjeçovi nga
Janjeva tregoi interes të veçantë për figurën e heroit tonë, duke mbledhur në
rrethet e Kurbinit dhe të Krujës 16 tregime popullore që shënojnë mbledhjen e
parë të rëndësishme të gojëdhanave për Skëndërbeun . Emri dhe bëmat e Skëndërbeut
do të përmenden me art e theksim të veçantë edhe në poezinë e shqiptarëve të
Kosovës, ku mund të rendisim, më së pari, vjershërinë e Esad Mekulit, për të
cilin poeti thotë se “shndrit mbi të shkuemen si rrfeja në natën e errët”. Mbas
tij, dora-dorës me rritjen e sasisë dhe të cilësisë së krijimeve letrare në ato
mjedise, figurës së Skënderbeut i qasen me përmasa të reja poetë si Enver
Gjergjeku, Rexhep Hoxha, Beqir Musliu, Muhaed Kërveshi, Daut Demaku, Jakup
Ceraja, Teki Dervishi, Ymer Shkreli etj . Nga dramat mund të përmendim “Gjergj
Kastrioti-Skënderbeu” të Ahmet Çirezit, me karakter të theksuar lirik dhe
rrëfimtar, pastaj vjershën “Nikë Kosova” të Jakup Cerajës, si e vetmja që pohon
se edhe shqiptarët e Kosovës dhanë ndihmesën e tyre në luftërat e Skëndërbeut
kundër osmanëve .
Kur,
më 1968, në vitn jubilar të 500-vjetorit të vdekjes së heroit, u mbajtën aq
shumë referate, kumtesa, diskutime në Konferencën e Dytë të Studimeve
Albanologjike që iu kushtua heroit, po edhe u bënë aq shumë botime folklorike e
letërsi artistike, saqë mund të dukej se u sos dhe u shterua ajo temë (kemi
parasysh referatin magjistral të prof. Aleks Budës me titull “Gjergj
Kastrioti-Skëndërbeu dhe epoka e tij”, si dhe kumtesat të ngjeshura të një
armate studiuesish të autoritetshëm nga e gjithë Evropa dhe hapësirat kombëtare
e etnike shqiptare), njeriut mund t’i dukej se nuk mbeti më gjë pa u thënë. Por
jo. Vitet që vijuan do të sillnin përsëri prurje të reja, madje shumë
interesante. Emri dhe veprat e Gj.K.Skëndërbeut do të hynin në vargjet e gati
mbarë poetëve shqiptarë, ndërsa vargu i romaneve e dramave historike ku ai
është heroi kryesor do të shtohej në mënyrë të ndjeshme. Për hir të kohës
nevojisht të kufizuar dhe të auditorit të sotëm, jo vetëm shqiptar, në
pamundësi për të trajtuar gjithçka, po përmendim shpejtazi disa prej veprave më
interesante, duke ritheksuar se romani historik me Skënderbeun si hero kryesor
do të mbetej edhe më tej arë e lakmueshme e disa prej shkrimtarëve të më shquar
shqiptarë.
Kryekreje,
meriton të përmendet romani “Skëndërbeu” i Sabri Godos, një vepër e shkruar me
dije të thella historike dhe me mjeshtëri të lartë artistike, një nga krijimet
më të mira të autorit dhe, besojmë, të krejt lëtërsisë shqiptare. Vepra ka
pasur disa ribotime, po edhe është përpunuar e rivëshrtruar për kohë të gjatë
nga autori, me ngenë dhe ngulmimin e atij që, në kulmin e pjekurisë së vet
artistike, si ata piktorët sqimatarë që nuk kënaqen lehtë me frytin e penelit
të vet, edhe Godoja mëton me durim, derisa në variantin e dytë, na ka dhënë një
Skëndërbe jo vetëm madhështor e legjendar, po edhe njerëzor e mishërues të
tipareve më të mira të shqiptarisë. Kur mbaron së lexuari atë vepër zemra të
gufon nga një ndjenjë e çuditshme, që ngërthen krenari e brengë të thellë:
krenari që trojet shqiptare lindin një vigan si Ai, brengë për rethanën se,
ndërkaq, në rrjedhë të moteve e shekujve, shqiparët i ndoqi fati i keq. Ata
qenë kurdoherë “parzmore çeliku në gjoks të Evropës”, porse, për ironi të
fatit, deri sot e gjithë ditën do të mbeteshin “jashtë mureve” të BE-së.
Figurës
së Skëndërbeut, sikundër e cekëm edhe më lart, i janë qasur me dëshirë gati të
gjithë krijuesit shqiptarë e arbëreshë të kohëve të reja, kush me ndonjë
vjershë lirike, kush me ndonjë poemë, po edhe me krijime të gjata. Në vargun e
tyre, një vend të veçantë zë edhe romani “Kështjella” i Ismail Kadaresë, ku
heroi vetë nuk na shafaqet, por ai përfaqësohet nga kështjellarët trima që
zbatojnë pa mëdyshje ideimin dhe strategjinë luftarake që u ka mësuar Gjergj
Kastrioti-Skëndërbeu. Ka pasur edhe mjaft krijime të tjera, të cilat në
parashtresën tonë nuk është e mundur t’i përfshijmë të gjitha, por po
mjaftohemi duke thenë se kanë qenë të shumta, sidomos dramatizimet,
radiodramatizimet dhe ekranizimet që kanë si hero Gjergj
Kastriotin-Skënderbeun, si dhe vjershat e poemat për fëmijë e të rinj.
Edhe
poezia më e re e arbëreshëve të Italisë gëlon nga vjersha dhe krijime dramatike
që kanë në themel figurën e Skëndërbeut. Përmendim, ndër të tjera, romanin “La
moto di Scanderbeg” e Karmine Abates, nga Karfici arbëresh, që shkruan
italisht, vjershën “Skandërbeku” të Karmell Kandrevës dhe “Kruja” të lirikut më
të shquar arbëresh Vorea Ujko, me të cilën më pëlqen ta mbyll referimin tim:
“Në
majë të malit,
u
ngjita në një faltore
të
ngritur nga trimëria.
E
lavdishme, e papushtueshme
Kjo
kala kumbon në histori.
…………………………
Çdo
gur kishte duar çeliku
Një
gojë, dy buzë të mbyllura,
Një
kraharor të gjerë
Dhe
sy prej zjarri.
Çdo
guri unë ia njoh historinë
E
mbi gurinmëtë madh
Ishte
skalitur emri yt, Skandërbeg”.
No comments:
Post a Comment