Radio: Nderim e vlerësim meritor për Ded Goon Lulin - Emisioni 4

(Me rastin e 100-vjetorit të rënies dhe të përurimit të Shtatores së tij në lulishten e Muzeut Historik Kombëtar, më 27 nëntor 2015)
 

Emri i Ded Gjon Lulit është emër nderues dhe peng madhështor i atdhetarisë e i qëndresës heroike për mbrojtjen e trojeve shqiptare.

Ai ka qenë dhe mbetet njëri prej emrave më të ndritur të burrërisë dhe trimërisë shqiptare, emri i një malësori që ishte një shkëmb i gjallë midis rrasave, shkrepave e shkëmbinjve të Hotit, ku lindi dhe jetoi duke gëzuar nderimin e dashurinë e  krejt Malësisë së Madhe. Madje, për utësinë, zgjuarësinë dhe zotësinë e tij për t’i pasur malësorët jo thjesht mbas vetes në beteja, por për të qenë gjithnjë midis tyre, si njëri prej tyre, si luftari që i njihte emër për emër të gjithë burrat e Malësisë derë për derë, gjithmonë me urtësinë e lindur, po edhe me  përvojën e fituar në përballimin e plojës, prapashpinave dhe dëmeve nga armiqtë njësoj si të gjithë malësorët. Ai qe, ashtu si është cilësuar nga të gjithë historianët, kronikanët e kohës, shqiptarë e të huaj: “pushkë e ngehur për Shqipërinë”. Ai i dha truallit shqiptar gjakun e dy djemve, Gjergjit e Kolës, po edhe një nga luftëtaret më të shquara, si Nora e Kol Dedë Gjo Lulit ose thjesht Nore Kolja.

Qysh  nga viti 2012 Malësia e Madhe është nderuar me titullin e lartë “Nderi i Kombit” dhe, pa dyshim, për atë titull, po edhe për nderimin e vlerësimin që i takon asaj krahine kreshnike e gjithmonë të papërkulshme ndaj të huajve, kanë çuar peshë fuqimisht emri, bëmat trimërore dhe ndihmesa e pavdirë e Dedë Gjon Lulit.

I pamposhtur nga pushtuesit osmanë, që sa herë provuan  u zbrapsën me turp e thyen qafën në shtigjet e thepat e Malësisë, ku kushtrimi për mbrojtjen e vatanit ishte gjithmonë më i ndjerë se britma “yxhym”  e armiqve; i panënshtuuar as nga prapashpinat e fqinjëve grabitqarë, të cilët provuan më kot edhe ta “blenin” me shuma të mëdha të hollash Dedë Gjon Lulin, por ai pranoi më mirë varfërinë dhe jetën e ndershme, sesa robërimin e kokën e ulur mbi thesin e florinjve.

Malësia e Madhe, me Dedë Gjo Lulin e burrat e tjerë si ai, do të gjenin lavdi e zulmë në penën e kronikanëve, po edhe në vjershat e poetëve të shquar bashkëkohës e bashkëmendimtar të Dedës.

Ndre Mjeda, në sonetin e tij të famshëm “Liria”, duke pasur parasysh Dedën e trimat e tij nga Hoti, thotë:’

“...qe ndër djepa rrisin nanat e Hotit, djelmninë ushtore, e hidhnim n’anmikun nëpër gji u qesin”

kurse Apa i letrave shqipe, Poet i Madh kombëtar Gjergj  Fishta, i cili jetoi shumë kohë si famullitar në Malësi dhe ia dinte vlerat  trimëroire e urtinë e kuvendit,  do të këndonte për të në “Mrizi i Zanave”, sa viool:

“M’kambë Dedë Gjo’Luli!Thonë se t’birit t’shkinës,Lekët e Malcisë sod t’dhetat do ja lajnë,Se edhe do t’vejnë kapicën e Cetinës.A ‘imend thue, ti kaq marre do ta bajnë,Ata sokolat tu, Lekët e Malcisë,Jo kurr, jo kurr...Po djelm Shqyptar kushdo ka le,N’mos mujtë Shqyptar me mbetë, Shqyptar t’hijë n’dhe!”

Breza të tërë shqiptarësh janë rritur e do të madhështohen, me të mirat e të mbarat e kohëve të reja të sodit, por kurrë nuk do të harrojnë se janë nipat e stërnipat e Dedë Gjon Lulit, i cili, prej shkrepave të Traboinit ia niste me këmbëngulje letrat e  kërkesën për pavarësinë e Shqipërisë autoriteve osmane, sikundër këndohet edhe në këngën  “Dedë Gjon Luli ka shkrue letër”, që aq  madhërishëm e ka përjetësuar në zemrat shqiptare  bilbili i këngës shkodrane, Bik Ndoja:

“Dedë Gjon Luli ka shkrue letër”,Valisë s’ Shkodrës ia ka çue,Se Shqyptari nuk don tjetër,Don veç vedin  me sundue!”

Le të jetë emisoni i sotëm një zë i thjeshtë, por i çiltër e kushtimplotë për atë Burrë të Madh të Malësisë  së Madhe “Nderi i Kombit”, i cili, prej datës 27 nëntor 2015 e mbrapa, do ta ketë shtatoren në kryeqytetin e Shqipërisë, në lulishten para Muzeut Historik Kombëtar, aty ku u takon të jenë burrave të mëdhenj të Kombit si Dedë Gjon Luli.

Gjovalin Shkurtaj

Tiranë, 21 nëntor 2015