Të miratohet ligji për gjuhën shqipe, jemi ende me VKM të vitit 1974 ( marrë nga SOT NEWS )

Këshilli Ndërakademik për Gjuhën Shqipe në muajin dhjetor duhej të kishte zhvilluar mbledhjen e radhës për diskutimin e çështjeve të tjera, që kanë lidhje me gjuhën shqipen, por kjo mbledhje duket se nuk do të bëhet këtë vit. Me një aktivitet që ka vite që ka zhvilluar Këshilli Ndërakademik për Gjuhën Shqipe, si një bashkëpunim mes akademikëve dhe gjuhëtarëve nga Shqipëria dhe Kosova, deri më tani ka zhvilluar disa takime dhe ka pasur jo pak diskutime, të cilat kanë sjellë dhe përplasje mes gjuhëtarëve të ndryshëm.

Por për mbledhjen e fundit që pritet të bëhet vitin që vjen, akademikët dhe gjuhëtarët pohojnë se do të trajtohen dy çështje të tjera të rëndësishme. Këto kanë të bëjnë me problemet e gjuhës shqipe në shtyp dhe në administratë, si dhe fjalët e huaja. Akademiku dhe gjuhëtari Gjovalin Shkurtaj bën të ditur se grupet e punës e kanë dorëzuar materialin pranë KNGJSH prej kohësh, por ende nuk ka pasur një thirrje për mbledhje.

 “Grupet e punës kanë dorëzuar materialin në KNGJSH, por nuk është bërë mbledhja. Deri tani nuk jemi thirrur, besoj se ajo do të bëhet vitin tjetër. Këtë herë do të jenë në diskutim gjuha shqipe në shtyp dhe administratë dhe si ndikojnë fjalët e huaja në gjuhën shqipe, terminologjia, rreptësia”, pohon akademiku Shkurtaj. Por vërejtjet e akademikut të njohur këtë herë janë dhe për një ligj, që duhet për gjuhën shqipe.

Lexoni artikullin e plote tek Agjencia e Lajmeve 'Sot News': http://www.sot.com.al/kultura/akademik%C3%ABt-t%C3%AB-miratohet-ligji-p%C3%ABr-gjuh%C3%ABn-shqipe-jemi-ende-me-vkm-t%C3%AB-vitit-1974#sthash.sLMU3JXa.dpuf

Shpëtimi sekret: Historia e pathënë e infermiereve dhe mjekëve Amerikanë në prapavijat naziste (...në Shqiperi 1943)

Një histori e vërtetë, e panjohur deri në 2011, kur autorja e librit intervistoi një nga të mbijetuarit e fundit të një grupi infermieresh dhe doktorësh Amerikanë të cilët, në vitin 1943, u detyruan te ulin avionin e tyre në Shqipëri. Libri tregon peripecitë e ndryshme që kaluan, por edhe ndihmën e Shqiptarëve që nuk lejuan që ky grup të binte në dorën e nazistëve. Ja vlen që ta lexoni ! (affiliate link)

Revista “Studime Filologjike” tribunë e mendimit shkencor Albanologjik

nga Gjovalin Shkurtaj

Tubimi i sotëm, me temën që i kushtohet 50-vjetorit të daljes së numrit të parë të revistës SF, përtej (dhe krahas) pohimit të rëndësisë dhe vlerave që ka pasur në vite kjo revistë, si tribunë e mendimit shkencor albanologjik, ka edhe rethanën që, pikërisht domosdoshmëria për të faktuar me objektivitet se si e mbajmë mend dhe sa kemi përfituar prej këtij organi shkencor, na shtyn të biem në pohime të njëjta ose, në mos tjetër,të ngjashme e të atilla që shkojnë sipas një metafore të bukur, që u përdor edhe nga parafolësit: Jani Thomai e quajti revistën “shkollë gjuhësore”, që shkon në të njëjtën hulli me “tribunën” që po  përdor unë dhe,natyrisht me krejt qerthullin e fjalëve miradijepohuese e përlëvduese që po i  blatohen sot në kumtesat tona.

Bashkohem, pra, me cilësimin e SF-së si “shkollë gjuhësore” dhe shtoj se asaj reviste i takon t’ia themi me gojën plot cilësimin si organ dorëmbarë e frymëgjatë, si tribunë e mendimit shkencor, e ideuar dhe e drejtuar nga burra të mëdhenj (po përmend emrat e anëtarëve të redaksisë së numrit të parë: Androkli Kostallari (kryeredaktor), Dhimitër Shuteriqi, Eqrem Çabej, Koço Bihiku, Mahir Domi (Zv/Kryeredaktor), Spiro Floqi, Shaban Demiraj, Zihni Sako), të cilët ndiqnin hullinë e mbarë të BISH dhe BUSHT,SSHSH, por që,  duke ia zgjeruar hapësirat albanologjisë, shpejt, ia dolën që revista SF të merrte pamjen e vet të veçantë, duke u klyzuar e zhvilluar si një tribunë albanologjike më vete dhe do të ecte duke u rritur, numër pas numri e vit pas viti, ashtu siç fiskajohet e lartësohet pilashnjoku i ri në trungun me rrënjë të forta.

SF, ka filluar të dalë më 1964 dhe, po të përdorja një togfjalësh të sistemit të numërimit të malësorëve të Mbishkodrës sime, i bie që, plot pesëdhet pa dy vjet më parë, kam nisur ta blej, ta lexoj e ta koleksionoj në raftin tim...

Dhe, vijmë kështu, tek pika më e rëndësishme që i takon SF-së në jubileun e saj të 50-të: serioziteti dhe kujdesi që tregonin drejtuesit dhe anëtarët e Redaksisë për afrimin e autorëve që të shkruanin në revistë, po, mbi të gjitha, për shqyrtimin e kujdesshëm e me përgjegjësi të artikujve a ndihmesave që pranoheshin për t’u botuar në faqet e SF-së. Jo vetëm nga diskutimi i punimit tim të parë, që i takon pranverës së vitit 1967, po edhe i të gjithë artikujve, recensioneve,qoftë edhe kronikave a nekrologjive, që kam  botuar aty në rrjedhë të viteve e,sidomos nga shtatori i vitit 1967 deri në maj të vitit 1990, kur kam qenë punonjës efektiv i IGJL-së, e ndiej si detyrë morale të theksoj se anëtarët e Redaksisë dhe oponentët që caktoheshin për t’i vlerësuar me shkrim e zyrtarisht artikujt, kanë pasur jo vetëm përkushtimin e seriozitetin më të lartë në punë, po edhe meritojnë të vlerësohen si editorë të lëvdueshëm e themelvëns së një tradite të të shkruarit me kujdes,me akribi e me zbatim të kërkesave të larta të hartimit e botimit shkencor.

Revista SF ka qenë në vite, organi ku janë botuar jo vetëm artikuj e kumtesa nga fusha e dialektologjisë, po edhe skica e monografi të plota dialektologjike derisa do të themelohej seria “Dialektologjia shqiptare” (në vitin 1971), duke ushqyer kështu jo vetëm studiuesit e interesuar mirëfilli për gjuhësinë , po edhe  masën e gjerë  të  arsimtarëve anëmbanë Shqipërisë, madje edhe më gjerë, aq sa mund të mbërrinin në atë kohë botimet shqiptare, sidomos në Kosovë, në Maqedoni e në Mal të Zi dhe në diasporën arbëreshe. Po përmend se aty në përmasat dhe hapësirat që i takonin dialektologjisë si njëra nga disiplinat a pjesët e IGJL-s (herë si pjesë e sektorit të gramatikës, herë (për një farë kohe) si sektor më vete),    janë botuar studime dhe artikuj për dialektet dhe të folmet e shqipes nga studiues specialistë të IGJS-së, si J.Gjinari, M.Totoni, M. Çeliku, B.Beci, Gj.Shkurtaj, Xh.Gosturani,V.Milkani etj.; po edhe nga të tjerë, bashkëpunëtorë të jashtëm, si: Q.Haxhihasani, F.Luli, H.Xhaferri, F. Mehmeti etj., janë botuar artikuj e ndihmesa të studiuesve nga Kosova, si: I.Ajeti, L.Mulaku, R.Ismajli, si edhe nga diaspora arbëreshe (F.Solano, F.Altimari, A.Guzzetta), duke zbatuar kurdoherë edhe një strategji të caktuar,që revista të kishte përfshirje sa më të gjerë kombëtare.

Nxjerrja  në formë elektronike e bibliografisë së artikujve dhe studimeve të botuara në revistën SF, punë që e kishte kryer në vite me zell e përkushtim të lëvdueshëm i ndjeri Palok Daka, na jep mundësinë të shohim se kush, kur dhe çfarë kanë shkruar në lëmin e dialektologjisë. Kjo punë shumë e mirë e bërë në vitet e fundit nga IGJL-ja, prej së cilës, edhe për të hartuar këtë kumtesë, përfitova shumë dhe nuk pata më nevojë t’i rishkruaj titujt që më duheshin, por i mora me “copy-past”,  më solli në mendje një propozim, i cili ndoshta edhe mund të jetë në mendjen e drejtuesve të IGJL-s: në pamundësi për t’i ribotuar në letër të gjithë numrat e SF-së, do të ishte mirë të bëhet dixhitalizimi i tyre dhe vënia në përdorim me CD ose në botim “On-line”, sikundër ka bërë, p.sh.Universiteti i Kalabrisë me revistën “Zjarri” dhe me botime të tjera të rralla, por të kërkuara e të domosdoshme për studiuesit e rinj.

Nga kalimi “diagonal” i shkrimeve në SF për dialektet dhe të folmet e shqipes, si edhe për marrëdhëniet gjuhë standard-dialekt si një nga pjesët e rëndësishme  të sociolinguistikës, del se ndihmesa e dialektologëve të IGJL-së dhe e bashkëpunëtorëve të jashtëm që kanë botuar në faqet e kësaj reviste ka qenë e rendësishme dhe me vlera, jo vetëm për atë kohë, po edhe për kohën tonë, porse ato shkrime tashmë janë të pagjendshme, janë të pakët studiuesit e rinj që mund t’i kenë në dorë e t’i shfrytëzojnë. Edhe koleksionet në bibliotekat kryesore të kryeqytetit e të qyteteve të mëdha nuk i kanë të gjithë numrat, ose i kanë, por, shpesh, janë të dëmtuara dhe mungojnë pikërisht artikujt e rëndësishëm të fushës sonë. Hera e mbarë e përkujtimit të 50-vjetorit të SF-së e pruri që, në këtë kumtesë, ashtu si kolegët e tjerë për fushat përkatëse, të nxjerr edhe një “inventar” të plotë të titujve të skicave, monografive, artikujve, recensioneve dhe kronikave ku flitet për dialektet dhe të folmet ose për ekspeditat dialektologjike. Mund të pohoj me gojën plot se ato, përveç vlerave si studime të mirëfillëta, kanë edhe vlerën e modeleve të të shkruarit.

Dhëntë Zoti që, një ditë, sikundër e shpreha, ato edhe të dixhitalizohen e të vihen në shërbim të studiuesve dhe studentëve. Sidomos të studentëve, të cilët, për hir të së vëtetës, në faqet e studimeve filologjike, jo vetëm për dialektologjinë, mund të gjejnë shumëçka të vlefshme, do të thosha edhe të domosdoshme, për formimin e tyre filologjik e alabanologjik që gjakojmë t’u japim.

Pasqyra bibliografike e shkrimeve për dialektet në faqet e revistës SF:

Së pari, përmendim se, në rrjedhë të viteve, deri sa do të fillointe botimi i serisë “Dialektologjia  Shqiptare”, po edhe mbas saj, në faqet e Revistës SF janë botuar skica e monografi dialektologjike për një numër të folmesh të shqipes, si:

Menella Totoni, E folmja e Bregdetit të Poshtëm I ,SF,1964/1, f. 129.

Menella Totoni, E folmja e Bregdetit të Poshtëm II, ,SF,1964/2,, f. 121.

Jorgji Gjinari, Vëzhgime mbi të folme të Krujës dhe Malësisë së Krujës I,SF, 1964/3, f. 91.

Emil Lafe, E folmja e Nikaj-Merturit ,SF,1964/3, f. 107.

Jorgji Gjinari, Vëzhgime mbi të folme të Krujës dhe Malësisë së Krujës II , SF,1964/4 f. 117.

Bahri Beci, E folmja e Reç-e-Dardhës së Dibrës I ,SF,1964/4, f. 135.

Mahir Domi & Dhimitër S. Shuteriqi, Një vështrim mbi të folmen shqipe të Mandricës ,SF, 1965/2, f. 103.

Dhimitër S. Shuteriqi, Fjalorth i të folmes shqipe të fshatit Mandricë (Bullgari) ,SF,1965/2, f. 153.

Menella Totoni, Vëzhgime për të folmen e Muzinës,SF, 1965/3, , f. 101.

Mehmet I. Çeliku, Vëzhgime mbi të folmen e krahinës së Peqinit , SF,1965/4, f. 91.

Menella Totoni, Vëzhgime rreth të folmes së qytetit të Gjirokastrës ,SF,1966/1, f. 77.

Mehmet Çeliku, Vëzhgime mbi të folmen e Kërrabës I ,SF,1966/1, f. 119.

Mehmet Çeliku, Vëzhgime mbi të folmen e Kërrabës II ,SF,1966/3, f. 99.

Gjovalin Shkurtaj, E folmja e Kastratit I ,SF,1967/2, , f. 35.

Gjovalin Shkurtaj, E folmja e Kastratit II ,SF,1967/3, f. 47.

Vaskë Milkani, E folmja e Bulgarecit, SF,1971/4, f. 163

Gjovalin Shkurtaj, Vëzhgime rreth të folmeve të banorëve të Bregut të Matës, ishullit të Lezhës dhe ishullit të Shëngjinit,SF, 1972/2, f. 81.

Bahri Beci, E folmja e Grykës së Madhe të Dibrës ,SF,1972/3, f. 85.

Fran Luli, E folmja e Postrripës , SF,1974/3, , f. 67.

Frano Luli, E folmja e Postribës II ,SF, 1975/1, f. 79

Gjovalin Shkurtaj, Shënime për të folmen arbëreshe të San Marcanos ,SF,1979/4, f. 113.

Gjovalin Shkurtaj, Disa veçori të të folmeve shqipe në Mal të Zi ,SF,1982/1, f. 179.

Elsa Maria Muzakio, Shënime në sistemin fonetik të së folmes arbëreshe të Portokanones ,SF, 1989/1, f. 63.

Së dyti, kanë qenë me  rëndësi artikujt me karakter përgjithësues për ndarjen ose grupimin e të folmeve të shqies, si dhe për dukuri të rëndësishme dialektore,si rotacizmi, hundorësia e zanoreve, gjatësia e zanoreve, grupet e bashkëtingëlloreve etj., ku janë për t’u përmendur artikujt:

Mehmet Çeliku, Rotacizmi në të folmet kalimtare të gjuhës shqipe ,SF,1964/1, f. 159.

Menella Totoni, Trajtat e pjesores të foljeve me temë më likuide në toskërishten , SF, 1965/4, f. 133.

Jorgji Gjinari, Mbi disa elemente sllave në të folmet veriore të Shqipërisë jugore , SF, 1966/1, f. 157.

Jorgji Gjinari, Diftongjet ua/ue, ie dhe ye në të folmet e gjuhës shqipe, SF, 1968/1, f. 97.

Mehmet Çeliku, Mbi grupimin e të folmeve të gegërishtes jugore dhe mbi disa tipare të tyre ,SF,1968/3, f. 123.

Jorgji Gjinari, Për historinë e dialekteve të gjuhës shqipe,SF, 1968/4, f. 127.

Gjovalin Shkurtaj, Rreth disa veçorive të gjuhës së këngëve popullore ,SF,1969/1, f. 135.

Gjovalin Shkurtaj, Një vështrim mbi përdorimin e pasthirrmave dhe pjesëzave thirrëse në të folmet e Malësisë së Madhe ,SF,1972/1, f. 113.

Jorgji Gjinari, Dialektologjia shqiptare në vendin tonë gjatë 25 vjetve të çlirimit – Rezultate, probleme dhe detyra , SF,1969/4,, f. 99.

Bahri Beci, Gjurmimi i të folmeve qendrore të dialektit të veriut ,SF,1970/1, f. 109.

Bahri Beci, Grupi perëndimor i nëndialektit verior të gegërishtes ,SF,1970/3, f. 125.

Gjovalin Shkurtaj, Emrat e kafshëve sipas ngjyrës ,SF,1971/1, f. 95.

Bahri Beci, Realizime në studimin e të folmeve lindore të dialektit verior të shqipes , SF, 1971/1, f. 165.

Idriz Ajeti, Rreth disa veçorive të të folmeve të shqiptarëve të rrethit të Preshevës dhe të Bujanovcit,SF, 1971/3 , f. 65

Mehmet Çeliku, Kuantiteti i zanoreve të theksuara në të folmet e shqipes ,SF,1971/4, f. 65.

Gjovalin Shkurtaj, Vështrim mbi trajtat foljore të mënyrës dëftore të të folmeve arbëreshe të krahinës së Kozencës , SF,1975/2, , f. 71.

Jorgji Gjinari, Ndërtime me folje që tregojnë fillimin e veprimit në të folmet e arbëreshëve të Italisë , SF,1975/3, f. 121.

Jorgji Gjinari, Struktura dialektore e shqipes e parë në lidhje me historinë e popullit ,SF,1975/3, f. 127.

Gjovalin Shkurtaj, Të dhëna gjuhësore për lashtësinë e bujqësisë ndër shqiptarë ,SF,1975/3 f. 149.

Jorgji Gjinari, Sistemi i fonemave bashkëtingëllore të dialekteve të shqipes i krahasuar me sistemin e gjuhës letrare , SF,1977/4, f. 3.

Bahri Beci, Rreth tipareve karakteristike të dy dialekteve të shqipes,SF, 1978/4, f. 53.

Menella Totoni, Çështje të studimit të sintaksës dialektore ,SF,1978/4f. 89.

Eqrem Çabej, Nga leksiku i dialekteve arbëreshe të Kalabrisë ,SF,1979/2, f. 51.

Jorgji Gjinari, Zanoret hundore të gegërishtes dhe ë-ja e theksuar e toskërishtes , SF,1981/3, f. 49.

Bahri Beci, Vëzhgime për hundorësinë e zanoreve në të folmet veriore të shqipes , SF,1981/3], f. 143.

Xheladin Gosturani, Sistemi i bashkëtingëlloreve në të folmen e qytetit të Elbasanit , SF,1981/3], f. 165.

Androkli Kostallari, Vëzhgime mbi disa grupe fjalësh popullore të trojeve verilindore të , SF,1982/1, f. 105.

Bahri Beci, Lashtësia e dialekteve të shqipes – dëshmi e vendbanimit të hershëm të shqiptarëve ,SF,1982/1, f. 65.

Bahri Beci, Mbi disa veçori fonetike të të folmeve të gjuhës shqipe në përqasje me gjuhën letrare ,SF,1982/4, f. 51.

Xheladin Gosturani, Dukuri fonetike në sistemin e zanoreve të së folmes së qytetit të Elbasanit ,SF,1983/1, f. 87.

Alessandro Konstantino, Një dyfishim në arbërishte udhës e udhës ,SF,1983/3, f. 143.

Xheladin Gosturani, Veçori gjuhësore të gegërishtes verilindore ,SF,1983/4, f. 57.

Bahri Beci, Sistemi i zanoreve hundore në të folmen e Shkodrës , SF,1984/2, , f. 45.

Jorgji Gjinari, Sprovë për një klasifikim të dallimeve morfologjike të dialekteve të gjuhës shqipe ,SF,1984/3, f. 89.

Jorgji Gjinari, Dialektologjia shqiptare pas Çlirimit , SF,1984/4], f. 203.

Xheladin Gosturani, E pakryera në të folmet e gegërishtes verilindore, ,SF,f. 107.

Jorgji Gjinari, Vështrim i përgjithshëm mbi ndryshimet në sistemin e fonemave të dialekteve të shqipes gjatë historisë së tyre ,SF,1986/1, f. 137.

Xheladin Gosturani, Disa ndërtime të periudhës në të folmen e Elbasanit ,SF,1986/1, f. 87.

Androkli Kostallari, Disa veçori të arbërishtes së ngulimeve të Atikës në dritën e një “Fjalorthi” të Kristo N. Petro-Mesogjitit ,SF,1987/1, f. 45

Jani Thomai, Rreth leksikut popullor në të folmet verilindore të shqipes ,SF,1987/2, f. 55.

Xheladin Gosturani, Disa ndërtime togfjalëshash në të folmen e Elbasanit ,SF,1987/2, f. 107.

Bahri Beci, Gegërishtja veriore dhe grupimi i të folmeve të saj ,SF,1987/3, f. 61.

Gjovalin Shkurtaj, Disa veçori strukturore e semantike të toponimeve të formuara me mjetet e shqipes ,SF,1987/3, f. 99.

Androkli Kostallari & Gjovalin Shkurtaj, Ndihmesa të reja të studiuesve arbëreshë për gjuhën shqipe dhe për kulturën shqiptare,  1988/2, f. 81.

Jorgji Gjinari, Ndihmesa e prof. E. Çabejt në fushën e dialektologjisë shqiptare , SF,1988/3

, f. 93.

Bahri Beci, Pyetësori i parë për “Atlasin gjuhësor shqiptar” hartuar nga prof. E. Çabej ,SF, 988/3 , f. 99.

Gjovalin Shkurtaj, Prof. E. Çabej për të folmet e diasporës shqiptare , SF,1988/3 , f. 107.

Bahri Beci, Hundorësia e zanoreve të shqipes në gjendjen e sotme ,SF,1990/1, f. 79.

Xheladin Gosturani, Disa ndërtime togfjalëshash foljorë në të folmet e gegërishtes verilindore , SF,1990/3 , f. 127.

Xheladin Gosturani, Vëzhgime për formimin e fjalëve në gegërishten verilindore ,SF,1992/1-4, f. 115.

Xheladin Gosturani, Format e pashtjelluara të foljes në të folmet e gegërishtes verilindore ,SF,1994/1-4, f. 131.

Bahri Beci, Marrëdhëniet e shqipes me greqishten në dritën e të dhënave të dialektologjisë shqiptare , SF,1997/1-4, f. 79.

Mehmet Çeliku, Rreth studimit të formave të pashtjelluara në rrafshin dialektor ,SF,2000/3-4, f. 161.

Rami Memushaj & Helena Grillo, Vendi i së folmes së Himarës në dialektin jugor të shqipes , SF, 2009/1-2, f. 29.

Së treti, studime për “të folmet shoqërore”, pastaj edhe për marrëdhëniet e dialekteve me shqipen standarde dhe,dalëngadalë,edhe artikuj e trajtesa për dukuri të ndryshme sociolinguistike, si:

Qemal Haxhihasani, Të folmet shoqnore, SF,  1964/1, f. 99.

Qemal Haxhihasani, Dogançja, e folmja shoqnore e zejtarëve shetitës të rrethit të Përmetit dhe Leskovikut, SF,1964/2,  f. 141.

Qemal Haxhihasani, Elemente nga fjalori i dogançes. Fragmente bisedash dhe tekste në këtë të folme , SF,1964/3, f. 149.

Gjovalin Shkurtaj, Për një vështrim sociolinguistik të të folmeve të fshehta të shqipes, 2004/1-2, f. 123-138.

Gjovalin Shkurtaj, Rreth ndryshimeve në gjuhën e fshatit të sotëm të Veriut (Sipas vëzhgimeve në zonën e Koplikut, rrethi i Shkodrës) , 1969/4, , f. 161.

Jorgji Gjinari, Gjuha letrare, drejtshkrimi dhe dialektet e shqipes , SF,1973/1, f. 131.

Gjovalin Shkurtaj, Zbunimi si shkak i lindjes së trajtave të dyta të emrave vetjakë, 1977/2, f. 51-65.

Gjovalin Shkurtaj, Vëzhgime mbi shtresat leksikore dialektore e letrare në të folmen e Lezhës,  SF,1981/3, f. 155.

Gjovalin Shkurtaj, Shtresëzime dhe risi gjuhësore në qytetin e Lezhës , SF,1984/2, f. 75.

Jorgji Gjinari, Marrëdhëniet e sotme të gjuhës letrare me dialektet ,SF,1985/1, f. 43.

Xheladin Gosturani, Vëzhgime për ndikimin e gjuhës letrare kombëtare në të folmet verilindore të shqipes 1988/2, f. 109.

Gjovalin Shkurtaj, Shqyrtime sociolinguistike për emrat e farefisnisë dhe për emrat vetjakë të shqipes ,SF,1999/3-4, f. 69.

Gjovalin Shkurtaj, Disa dukuri të së folmes së Kurbinit në dritën e sociolinguistikës , SF, 2000/3-4, f. 139.

Françesko Altimari, Heteroglosia arbëreshe, të folmet dhe shqipja standarde , SF,2002/3-4, f. 55.

Gjovalin Shkurtaj, Selman Riza për bashkëveprimin ndërdialektor , SF, 2010/1-2, f. 115.

Së katërti, shkrime për ADGJSH-në:

Jorgji Gjinari, “Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe” (ADGjSh) ,SF,1987/2, f. 3

Artur Lamaj, Mbi variacionin leksikor në veprën “Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe” , SF, 2011/3-4, f. 99.

Së pesti, recensione dhe shënime për botimet dialektologjike:

Xheladin Gosturani, Dialektologjia shqiptare I Botim i Sektorit të Gramatikës dhe të Dialektologjisë të Institutit të Historisë dhe të Gjuhësisë, Tiranë, 1971, f. 488,SF, 1974/1], f. 201.

Xheladin Gosturani, Dialektologjia shqiptare II. Botim i Sektorit të Dialektologjisë të Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë, Tiranë, 1974, 443 f, SF,1975/2,  f. 153.

Gjovalin Shkurtaj, Studime Gjuhësore I (Dialektologji). Botim i Institutit Albanologjik të Prishtinës, Prishtinë 1978, 571 f. [Studime gjuhësore I (Dialektologji, SF,1980/2,  f. 175.

Gjovalin Shkurtaj, Françesko Solano, Le parlate albanesi di S. Basile e Plataci “Rradhonjtë e Zjarrit” (Quaderni di Zjarri), 4, 1979 , SF,1980/4, f. 215.

Jorgji Gjinari, Dr. Idriz Ajeti “Kërkime gjuhësore”, Prishtinë, 1978 ,SF,1982/1, f. 215.

Ludmila Buxheli, Dialektologjia shqiptare, V , SF,1988/2, f. 207.

Gjovalin Shkurtaj, Haki Ymeri “E folmja shqipe e Karshiakës”, Ndërmarrja Botuese “Shkupi”, 1997 ,SF,1999/1-2, f. 211.

Gjovalin Shkurtaj, Giuseppina Turano “Tratti linguistici e culturali dell’Arbëria crotonese”, Rende, 2001, SF, 2003/1-2, f. 187.

Gjovalin Shkurtaj, Idriz Ajeti, “Studime dialektore dhe etimologjike”, Tiranë, 2005 , SF, 2004/1-2,  f. 157.

Së gjashti, jeta shkencore dhe kronika:

Ekspeditat dialektologjike të vitit 1963,SF, 1964/1f. 201.

Ekspeditat dialektologjike të v. 1964 ,SF,1965/, f. 214.

Ekspeditat dialektologjike të vitit 1969,SF, 1969/3, f. 231.

Ekspeditë gjuhësore tek arbëreshët e Italisë , SF,1973/3, f. 213

Seminar dhe sesion shkencor për probleme të dialektologjisë dhe të toponomastikës në Shkodër , SF,1978/2, f. 223.

Sesion shkencor për gjuhën shqipe në rrethin e Krujës , SF, 1978/2, f. 226.

Sesion shkencor në rrethin e Dibrës për probleme të dialektologjisë dhe të toponimisë, SF, 1978/2 f. 229.

Në mbyllje, do të thosha se, e parë në tërësinë e vet, revista SF mund të vlerësohet se, nga viti 1964 kur u themelua, për një periudhë 25- a 30-vjeçare, ka qenë revista kryesore albanologjike në Shqipëri, përballë së cilës, qoftë për nga mëtimet,qoftë edhe për nga kujdesi për botimin e cilësinë e artikujve, mund të përafroheshin vetëm “Gjurmime Albanologjike” e Prishtinës dhe Buletini i Institutit (sot Universitetit) të Shkodrës. Pjesa kryesore e lëndës së botuar në SF, mbi bazën edhe të një përzgjedhjeje e përpunimi të mëtejshëm furnizonte edhe revistën  “Studia Albanica”, që dilet në gjuhën frënge. Më vonë, do të forcohej edhe revista “Kultura popllore”. Kurse artikujt kushtuar kulturës së gjuhës, qysh nga viti 1981 do t’i kalonin kryesisht revistës “Gjuha jonë”.

Ndërkaq, me krijimin e universiteteve në rrethe do të shtheshin edhe buletine të tjera, si përmbledhje periodike ose edhe si revista universitare, gjë që, viteve të fundit, e ka pakësuar dukshëm numrin a atyre që botojnë në SF nga rrethet.

Urojmë që revista jo vetëm të vazhdojë të dalë edhe për shumë vjet të tjera, por edhe të gjakojë t’i ruajtë seriozitetin dhe kujdesin për të qenë edhe më tej jo një nga revistat, por Revista kryesore albanologjike.

Tiranë, 23 dhjetor 2014

Simboli dhe domethënia e Krishtlindjeve

nga Gjovalin Shkurtaj

Simboli i Krishtlindjeve është bredhi  me gjethet e tij gjithmonë të blerta, që simbolizon  jetën që nuk soset kurrë. Imazhi  i pemës a drurit të njomë,  si simbol i rilindjes dhe i rigjallërimit të jetës, ka qenë qysh në kohët e lashta  temë e njohur edhe në besimet pagane; madje ështëe pranuar dhe praktikuar si në botën antike, ashtu edhe në periudhën mesjetare.

Megjithatë, prejardhja dhe praktika e përdorimit modern të traditës së pemës së Vitit të Ri dhe të Krishtlindjeve nuk është provuar ende me qartësi. Besohet se  ajo ka lindur dhe është përhapur nga Gjermania e shek.XVI. Por, ka edhe gojëdhëna e legjenda, që e shpien  shumë shekuj më parë.

P.sh. njihet edhe një histori që e lidh pemën e Krishtlindjeve  me Shën Bonifacin, shenjt i lindur në Angli rreth vitit  680 dhe që kreu edhe evangjelizimin  e popullsive gjermanike. Tregohet se Shën Bonifaci takoi paganët e mbledhur pranë Qarrit të Shenjtë të  Bubullimës të Geismar-it, për të adhuruar zotin Thor.

Shenjti, me një grup dishepujsh,  mbërriti te grumbulli që ishte rreth “Qarrit të Shenjtë” dhe, duke kryer një rit shenjtëror, thirri: “Ky është qarri juaj i Bubulimës, kurse ky është kryqi i Krishtit që do ta bëjë copë-copë çekanin e Thorit të rremë”.

Mori një sëpatë dhe filloi ta godiste me të drurin e shenjtë. Një erë e fuqishme  u ngrit paparitur, druri ra dhe u nda në katër copa. Mbas qarrit të madh qëndronte një bredh i  ri  dhe  i gjelbër.

Shën Bonifaci iu drejtua përsëri paganëve, duke u thënë : 

“Kjo pemë e vogël, ky fëmijë i vogël i pyllit, do të jetë druri i shenjtë sonte. Ky është druri i jetës së pasosur, sepse  gjethet e tij janë gjithmonë të blerta. Shikoni se si drejtohet nga qielli. Kjo qoftë pema e Krishtit fëmijë! Mblidhuni rreth saj, jo në pyll, por në shtëpitë tuaja; atje nuk do të kryhen rite gjaksore, por dhurata  dashurie dhe rite të mirësisë”.

Bonifaci ia doli t’i bindte paganët të konvertoheshin dhe kryetari i fshatit vuri një bredh në shtëpinë e tij, duke vënë mbi degët e tij qirinj.

Nga dëshmitë e para historike për traditën e pemës së Krishtlindjeve, shkenca, nëpërmjet etnologut Ingeborg Weber-Keller  ka identifikuar  një kronikë të vitit 1570 (në Brema), që tregon për një pemë të zbukuruar me mollë, arra, hurma dhe lule prej letre.

Por, është Riga, kryeqyteti i Letonisë, që shpallet si qendër e pemës së parë të Krishtlindjeve në histori: në sheshin kryesor ndodhet një pllakatë e shkruar në tetë gjuhë, ku thuhet se “pema e parë e Vitit të ri” ka qenë realizuar në atë qytet më 1510.

Domethënia e Krishlindjeve

Festa e Krishtlindjeve, apo sikundër quhej në Shqipen e hershme Kshndellat (nga lat.Cristi Natale) është festa me domethënien më të bukur e që e fton njeriun drejt mbarësisë, drejt harmmonisë dhe  gjetjes së ecurisë, që prin nga përvujtënia dhe mirësia për veten dhe për të afërmit e krejt njerëzimin.

Papa Françesku e thotë qartë e thjeshtë këtë domethënie: “Krishtlindjet janë takimi i Zotit me popullin e vet”. Mesnata e Krishtlindjeve, me vajtjen masive në kishë, me ritualet e rastit dhe, mbi të gjitha, me të drejtuarit e mendjes  e zemrës nga misteri i lindjes së Krishtit, si simbol i shpresës dhe i mbarësisë e i përparimit, ka qenë dhe mbetet si pika e adhurimit dhe e ngushëllimit shpirtëror jo vetëm për të krishterët, por edhe për mbarë njerëzimin.

Krishtlindjet për  njeriun e sotëm  janë besimi dhe qasja te dhembshuria dhe shpresa. Zoti duke u takuar me njerëzit u kujton atyre dy gjëra. E para është: të kenë shpresë. Ai u prin nga e mbara, u hap dyert e udhës së mirësisë e të ngushëllimit shpirtëror dhe kurrë nuk ua mbyll horizontet. E dyta është: të mos ndruhemi kurrë nga dhembshuria. Kur njerëzim harron shpresën dhe dhemshurinë, atëherë edhe Kisha bëhet e ftohtë dhe njerëzia shket në udhët e ideologjive të mbrapshta e të kotësive mondane.

“Kam frikë nga kur të krishterët i humbin shpresën dhe aftësinë për të përqafuar dhe përkëdhelur”-thotë Papa Françesku. Krishtlindjet, më ëmbël e më bukur se çdo rast tjetër, na kujtojnë edhe fjalën e urtë e të hershme, por gjithmonë me vlerë e aktuale: kujdesin ndaj të pamundurve, ndaj fëmijëve e të moshuarve, dhembshurinë ndaj gjindjes në nevojë:

“Atë që flë shumë, zgjoje, atë që rrëzohet ndihmoje të ngrihet,  vogëlushin e të miturin zbunoje e, në mos tjetër, ndiej dhembshuri për të dhe përqafoje; plakun e të mjerin afroje dhe gëzoje së paku me një gjest dhembshurie  e me fjalë dashamirëse”.

Edhe vetë misteri i Krishtlindjeve lidhet pikërisht me kujdesin ndaj fëmijëve si e ardhshmja e mbarë njerëzimit. Zoti zbriti nga qiell dhe u bë fëmijë, që të provojë e të përjetojë kujdesin, dashurinë, dhembshurinë prej njerëzimit. Kjo është edhe arsyeja që Krishtlindjet japin kaq shumë gëzim, shpresë e jetësi në zemrat e njerëzimit.

Tiranë, 22 dhjetor 2014