Dokumentar kushtuar Gjyste Nikollës (Televizioni Kopliku)

Ndoqëm me interesim filmin e TV Koplikut për figurën e Gjyste Nikollës.

U rrit ndera dhe u lumtë pena atyre që e kanë ideuar e realizuar këtë film, i cili dëshmon jetën dhe veprimtarinë e heshtur, por të nderuar të një gruaje malësore, e cila kishte mbetur në hije.

Filmi tregoi se njeriu vdes, por të mirat që ka bërë i mbeten si kujtim e vlerësim i pashuar.

I lumtë zonjës Rita Shkurtaj për idene, skenarin dhe punën e kujdesshme që ka bërë për të gjetur materialet dhe njerezit që e kanë njohur Gjyste Nikollën dhe që sollën copëza shumë domethënëse nga personaliteti dhe shpirti i saj bujar.

Falenderime të sinqerta dashamirëve që folen (Z. Gjon Runa, Z. Gjergj Murrizi, Z. Dedë Broqi, Z. Gjelosh Curi, Z. Pretash Gjekaj dhe Z. Dhesh Keka) dhe dëshmuan sa mbajnë mend vetë, si dhe sa kane dëgjuar nga prindët e tyre për Gjyste Nikollën, si grua malësore, si atdhetare e luftare për idealet clirimtare, por edhe për personaltetin e saj të paepur dhe mospajtimin me dhunën e komunizmit në Pjetroshan e me gjerë në Malësi.

Përgëzime dhe fjale miradije për regjisorin dhe krejt ekipin realizues te Tv Koplikut.

Ju paste Malësia, ju pacin kombi e Shqypnia, sepse kështu do t’ia nxirni në dukje edhe më mire meritat e vlerat e paçmueshme demokratike e atdhetare të Malësisë sonë të Madhe “Nderi i Kombit”. 

Gra si Gjyste Nikollja kanë qenë të shumta ne Malësinë e Madhe, ato me siguri kanë qenë edhe frymëzim per Gjysten e gratë e vajzat e tjera të Malësisë. Ato ka pasur ndërmend edhe Ndre Mjeda kur kendonte”:

“Që nder djepa rrisin nanat e Hotit djelmëninë ushtore, e idhnim n’anmikun nëpër gji u qesin”

Gjystja ishte nga Jerani, por jetoi gjithë jetën në Pjetroshanin, që e deshi dhe e nderoi sa qe gjallë, po edhe sot, mbas vdekjes me këtë film ku dëshmuan aq bukur e fisnikërisht pjetroshanasit, burra të vjetër e më të rinj.

Të gjithëve u faleminderit përzemërsisht,

Xhevat Avdalli: Këngëtarët vdesin, por kënga e tyre rron përjetë

nga Liri Çakërri dhe Gjovalin Shkurtaj

Këngëtarët vdesin, por kënga e tyre rron përjetë. I tillë, i paharrueshëm dhe i madhërishëm ishte edhe Xhevat Avdalli (1910-1992), kryemjeshtër i këngës polifonike gjirokastrite, Artist i Merituar, pa dyshim, një nga këngëtarët popullorë më të dashur jo vetëm nga bashkëqytetarët e tij të Gjirokastrës, të cilët e kishin pasur prej vitesh edhe furrëtar në lagjen Palorto, po edhe e donin se ishte njeri gojëmjaltë e, natyrisht, ia çmonin zërin si bilbil dhe intonacionet e thekura të polifonisë karakteristike të qytetit të gurtë.  

Furrëtar nga profesioni, i madh sa një mal e punëtor i pakursyer, gjatë ditës djersinte duke pjekur bukë e gatesa të nikoqireve gjirokastrite, të pakundshoqe për nga aftësia e të gauarit të gjellëve të shijshme, me mish po edhe “të rrema”, gati gjithmonë edhe duke kënduar nën zë motivet e kengëve të vjetra, po edhe duke krijuar të tjera, sipas modelit të bukur të të parëve. Qysh në moshë të re, i dalluar si djalë trupmadh e i pashëm, po edhe me dëshirën për të kënduar e për t’u argëtuar me shokë e miq, formoi  grupin e tij polifonik ku, me kohë, do të mblidhte ajkën e pleqve të qytetit dhe, me stilin e tij original të njohur edhe me termin “pleqërishte”, la një trashëgimi të vyer e të paçmueshme të polifonisë shqiptare. Kush  nuk i ka pëlqyer këngët e tij “Ç‘u mbush mali plot me rrush”, “Një ditë nga mali dola”, “Ç‘u ngreçë që menatë”, “Hiqe vallen shtruar” etj.

Xhevat Avdalli dhe grupi i tij kanë marrë pjesë në të gjitha Festivalet Folklorike Kombëtare të Gjirokastërs, qysh nga fillimi në vitin 1968 e deri më 1988, duke u dalluar për hijeshinë dhe bukurinë e harmonizimit të zërit të tij në rolin e marrësit dhe të këngëtarëve të tjerë të grupit në rolin e kthyesit.

Kanë kaluar plot 22 vjet qëkur është ndarë nga jeta Xhevat Avdalli, por adhuruesit e këngëve të tij e mbajnë mend,  i dëgjojnë dhe i adhurojnë këngët e tij dhe, plot përmallim e krenari, e quajnë atë si artistin e dalë nga gjiri i popullit dhe që mbetet si përmendore madhështore e kulturës gjirokastrite dhe i krejt këngës polifonike shqiptare.

Vargjet e këngës së tij kushtuar Çerçiz Topullit: 

”Mylazim, largo taborrë, o se ju kuq o ju bëj me bojë, Çerçiz Topulli more më thonë” 

kanë mbetur të gdhendura në mendjen e në ndjenjat atdhetare të çdo shqiptari, prandaj, sa herë kujtohet Heroi i Popullit Çerçiz  Topulli, shqiptarët kujtojnë edhe vargjet e ison e hijshme të këngëtarit të paharrueshëm, Xhevat Avdalli.

E si mund të harrohen monumentet e tilla të kulturës sonë shqiptare? Kurrë mos u harrofshin!

Gjuha shqipe dhe shpirti i Arbërit në jetën dhe veprimtarinë e Jeronin De Radës (marrë nga Gazeta Shqiptare)

MILOSAO (Kliko këtu për ta lexuar)

Ribotimi i Gjuha Shqipe për të Huajt dhe Shqiptarët jashtë atdheut

Libri “Gjuha shqipe për të huajt dhe shqiptarët jashtë atdheut” është një metodë për të nxënë gjuhën shqipe. Aty jepen njohuritë kryesore të gramatikës së shqipes standarde, me një metodë të thjeshtë e kryesisht praktike. Synimi i librit është i kufizuar dhe i qartë: t’u mësojë atyre që dëshirojnë se si lexohet dhe flitet shqipja e sotme letrare.

Libri nis me 14 mësime hyrëse të thjeshta, pastaj ka 30 mësime me tekste dhe shpjegime gramatikore dhe me ushtrime. Ai është i pajisur edhe me pjesë leximi nga autorë të zgjedhur shqiptarë dhe me pasqyra gramatikore dhe me fjalorin e mësimeve të përkthyer në anglisht, gjermanisht,frëngjisht dhe italisht.

Ky libër synon t’u japë njohuritë kryesore për të lexuar dhe për të shkruar e folur gjuhën shqipe letrare, në radhë të parë, atyre që shqipen e kanë gjuhë të nënës, por nuk i kanë mundësitë për ta nxënë në shkolë me program të rregullt si lëndë mësimore. Fëmijët e arbëreshëve dhe të shqiptarëve të diasporës kudo që gjenden, e kanë këtë libër një ndihmës të mirë e të vlefshëm. Ky libër u shërben dhe u drejtohet, gjithashtu, edhe atyre që shqipen nuk e kanë gjuhë të nënës, porse dëshirojnë ta nxënë atë, duan të jenë në gjendje të lexojnë, të flasin dhe të shkruajnë shqip.

Libri mund të përdoret nga mësues të gjuhës shqipe në diasporën shqiptare dhe arbëreshe, por mund të përdoret edhe pa mësues. Ai ka të gjitha lehtësitë dhe shkallëzimin e nevojshëm e metodik të lëndës, që të mund të kuptohet e të zbatohet edhe nga ata që nuk kanë mundësi të gjejnë një mësues.

Libri ishte është botuar nga Toena dhe mund të gjendet në të gjitha libraritë e Botimeve Toena.

Rikthim i “Linea Verde” në një Shqipëri “ndryshe”

Linea verde Albania: l'alba di un nuovo giorno del 09/11/2014

Më datën 9 nëntor, emisioni   i mirënjohur “Linea Verde  i RAI-1, u rikthye në Shqipëri mbas 24 vjetësh. Vetë titulli  “Alba di un nuovo giorno” (Agimi i një dite të re) na e parathotë metaforikisht idenë dashamirëse të realizuesve.

Në 1990-ën tashmë të largët, kur emisionin e drejtonte Frederico Fazzuoli me regjisor Gjon Kol Ndrekaj, Shqipëria ishte aq e panjohur, por edhe  aq e mbyllur dhe e vështirë për t’u paraqitur në një emision  të tillë. Gjithçka ishte e  kolektivizuar dhe e mbërthyer në darët e një ekonomie të centralizuar rreth boshtit “mbështetja vetëm në forcat e veta”, pa asnjë ndihmë nga jashtë. Megjithatë, mbaj mend se ai emission qe pëlqyer shumë nga Italianët dhe vlerësoheshin sidomos bukurtia natyrore e Shqipërisë dhe pasuritë e mëdha natyrore.

Emisioni i djeshëm, i drejtuar nga Patrizio Roversi dhe ndihmësja e tij Daniela Ferolla, u tregoi italianëve një Shqipëri tjetër, një Shqipëri “ndryshe”. Aty pamë  një vend bujqësor e blegtoral, që vertët i ka ende të dukshme plagët e zhvillimit  e përparimit të ngadalshëm, mbase edhe “50 vjet mbrapa Italisë e Evropës së zhvilluar”, siç  e tha Patrizio në komenet e tij shpesh edhe sugjestive, por aty shihet edhe një popull me forcë të madhe ruajtëse e me etje e gatishmëri të madhe për të ecur përpara, për t’iu përgjigjur edhe kërkesave të rrepta të Bashkimit Evropian në fushën e prodhimeve bujqësore e blegtorale. Natyrisht, tashmë edhe duke  e pranuar e vlerësuar ndihmën e  projkteve të Qeverisë Italiane e më gjerë. 

Emisioni tregoi se prodhimet bio janë  gjithandej zotëruese dhe kjo, jo vetëm me
shegët e egra të Kelmendit, apo me geshtenjat e famshme të Reçit, po edhe me
shumëçka tjetër. Si njohës  e vizitues i hershëm i Kelmendit, Reçit, Zadrimës e vendeve të tjera që fiksoi Linea Verde, mund të them se edhe unë mbeta i befashuar nga zhvillimet e përparimet që janë bërë atje. Aty pashë, mbas kaq vitesh, Lëpushën e bukur, ku 800 famile malësore përballojnë jetën e lakmojnë të ecin përpara, duke përfituar nga projektet e ndihma e pakursyer e vullnetarëve të Kooperacionit Italian, hollandez etj. Pier Paolo Ambrozi tha se synimi i punës së tyre vullnetmirë është t’i nxisin e t’i ndihmojnë banorët e zonave në fjalë për të qëndruar aty e për të krijuar kushte normale jetese e për të pasur edhe përfitimet e dëshiruara.

Në Tamarë, Linea Verde  tregoi se mu në breg të Cemit tashti është ngritur edhe  një pikë e madhe e rritjes artificiale të troftës, kurse në lokalin në qendër të qytezës, mund të shijohet lëng shege të egër, prodhim bio e tradicional, po edhe mund të pihet një kafe “Esperesso italiano”, sikundër e tregon edhe reklama në ballinën e tij.

Në Fushën e Përroit të Thatë, midis Koplikut e Zagorës, një tokë zhurinë dhe e papërshtatshme për prodhime të tjera, Linea Verde tregoi plantacionin e gjerë të rritjes së sherbelës e të bimeve të tjera mjekësore, që ua lehtësojnë jetesën dhe u sjellin fitime të mira banorëve, kurse në Reçin kodrinor dha pamje të masivit pyjor të geshtenjave, që prodhojnë rreth tremijë tonelata e që eksportohen kryesisht në Itali, ku edhe parapëlqehen shumë.

Linea Verde u ndal edhe në pika të tjera të zonës fushore, si në Fishtë të Zadrimës, ku  tregoi edhe raste interesante të rikthimit të emigrantëve nga Italia për të hapur vende pune për veten, për familjarët dhe për të punësuar  punonjës në restorante ku
mund të shijohen ushqime tradicionale, kurse në Lushnjë, Linea Verde nuk mund të mos ndalej në fabrikën moderne të përpunimit të qumështit, ku prodhohen djathëra, gjizë, kos etj. sipas parametrave të BE-së dhe të pëlqyeshme e të eksportueshme në vendte fqinje e më larg.

Emisioni, natyrisht, tregoi edhe kujdesin që tregohet nga Qeveria Italiane për ta ndihmuar Shqipërinë. Drejtori i Zyrës së Kooperacionit Italian, Andrea Senatori  dhe Amabsadori i Republikës së Italisë në Tiranë, Massimo Gaiani, shprehën optimizmin dhe besimin e tyre se Shqipëria do të shkojë edhe më përpara dhe se  do ta kurorëzojë më sukses përfshirjen e saj në BE, proces i gjatë dhe kompleks, por tashmë edhe i atillë që ka dhënë prova të mira ecjeje  e rritjeje të pandalshme.

E ndoqa me interesim këtë emison dhe nuk mund t’ia kursejmë fjalët lëvduese dhe kopmlimetet e merituara Patrizios dhe krejt ekpit ideator e realizues të tij.

Gjovalin Shkurtaj
Tiranë,10 nëntor 2014